مراحل گرفتن وکیل ارث

مراحل اصلی شامل تشکیل پرونده با ارائه مدارک هویتی متوفی و وراث، گواهی فوت، اسناد مالی و انتشار آگهی در روزنامه رسمی است. پس از بررسی مدارک و رفع اختلافات احتمالی نیز، دادگاه گواهی صادر می‌کند که انتقال اموال را ممکن می‌سازد.

به‌طور کلی نیز، با این نکته را در نظر داشت که به‌دلیل پیچیدگی‌های حقوقی، مالیاتی و الزامات قانونی، برخی افراد ترجیح می‌دهند با گرفتن وکیل برای تقسیم ارث، امور مربوط به جمع‌آوری مدارک، پیگیری پرونده و حل اختلافات را به متخصصی بسپارند تا فرآیند با دقت و سرعت بیشتری انجام شود.

انحصار وراثت اجباری است؟

در شرایطی که فرد فوت‌شده دارایی چشمگیری نداشته باشد و تنها هدف از اثبات وراثت، انجام امور اداری غیرمالی (مانند پیگیری پرونده‌های حقوقی) باشد، گواهی انحصار وراثت محدود کفایت می‌کند. همچنین، این نوع گواهی بدون بررسی دقیق دارایی‌های متوفی صادر شده و مراحل اداری آن سریع‌تر و ساده‌تر است.

اما در مواردی‌که متوفی دارای اموالی نظیر املاک، سهام، حساب‌های بانکی یا وسایل نقلیه باشد، دریافت گواهی انحصار وراثت نامحدود الزامی است. این سند به‌طور رسمی هویت وراث و سهم الارث هر یک را تعیین می‌کند و بدون آن، انجام هرگونه اقدام قانونی برای انتقال یا تصرف اموال امکان‌پذیر نیست. به‌عنوان نمونه، فروش ملک، انتقال سهام یا دسترسی به منابع مالی متوفی تنها با ارائه این گواهی میسر خواهد بود. بنابراین، طبق قوانین ارث ایران، تقسیم دارایی‌ها و استفاده از اموال متوفی منوط به اخذ گواهی انحصار وراثت نامحدود است.

مدارک لازم برای انحصار وراثت

برای تنظیم پرونده انحصار وراثت، ارائه مدارک شناسایی متوفی و وراث از الزامات اولیه است. این مدارک شامل شناسنامه و کارت ملی فرد فوت‌شده (جهت تأیید هویت و اثبات فوت) و همین مدارک برای تمامی وراث (به‌منظور تعیین سهم هر یک از آنان) است. علاوه‌بر این، گواهی فوت رسمی از سازمان ثبت احوال به عنوان سند معتبر فوت ضروری است. در مواردی‌که متوفی، همسر دارد؛ ارائه سند ازدواج معتبر نیز برای محاسبه سهم الارث همسر در فرآیند تقسیم ارث نیاز است.

ارائه اسناد مرتبط با دارایی‌ها و اموال متوفی گام بعدی در این فرآیند است. مدارکی مانند سند مالکیت املاک، صورتحساب‌های بانکی، اوراق بهادار، اسناد خودروها و سایر اموال منقول یا غیرمنقول نیز باید ارائه شوند.

مراحل انحصار وراثت

انحصار وراثت یک رویه حقوقی و قضایی است که طی آن، اموال، دارایی‌ها، بدهی‌ها و تعهدات مالی فرد درگذشته (متوفی) بر اساس قوانین مدنی کشور و موازین شرعی، به وراث قانونی وی منتقل می‌شود. این فرآیند به‌دلیل پیچیدگی‌های حقوقی، مستلزم انجام مراحل قانونی دقیق، ارائه اسناد و مدارک معتبر و رعایت الزامات خاص است تا حقوق تمامی وراث و افراد مرتبط به‌شکل عادلانه تأمین شود. در ادامه، گام‌های اصلی این فرآیند بیان می‌شود:

۱. تشکیل پرونده انحصار وراثت

برای آغاز فرآیند تقسیم ارث، باید به دادگاه خانواده یا دادگاه عمومی حقوقی در محل آخرین سکونت متوفی یا محل اموال غیرمنقول مراجعه کرد. یکی از وراث یا نماینده قانونی آن‌ها با ارائه مدارک لازم شامل شناسنامه و کارت ملی متوفی، گواهی فوت، مدارک هویتی تمام وراث، سند ازدواج (در صورت تأهل متوفی)، وصیت‌نامه (اگر موجود باشد) و اسناد مالکیت اموال متوفی (مثل سند ملک، خودرو یا حساب بانکی)، درخواست تشکیل پرونده می‌کند. همچنین، دریافت استعلام عدم بدهی مالیاتی از سازمان امور مالیاتی الزامی است. پس از تکمیل مدارک، متقاضی باید هزینه‌های مربوط به تشکیل پرونده و کارشناسی اموال را پرداخت کند تا پرونده رسیدگی شود.

۲. انتشار آگهی انحصار وراثت

پس از تشکیل پرونده، دادگاه باید آگهی انحصار وراثت را در روزنامه رسمی و یک روزنامه محلی منتشر کند. این آگهی شامل مشخصاتی مانند نام متوفی، تاریخ فوت، شماره پرونده، اسامی وراث و مهلت قانونی (معمولاً ۳۰ تا ۶۰ روز) برای ارائه ادعاهای احتمالی است. هدف از این آگهی، آگاهی‌رسانی عمومی و دعوت از طلبکاران یا افراد دارای ادعا نسبت به ترکه متوفی است. در صورت عدم طرح ادعا در این مدت، دادگاه پس از پایان مهلت، رسیدگی نهایی را انجام می‌دهد.

۳. بررسی مدارک و اطلاعات توسط دادگاه

در این مرحله، دادگاه با کمک کارشناسان رسمی، هویت وراث و نسبت خانوادگی آن‌ها با متوفی را از طریق تطبیق مدارک ثبت احوال تأیید می‌کند. سپس کارشناسان نسبت به ارزیابی ارزش اموال منقول و غیرمنقول متوفی (شامل املاک، وسایل نقلیه و حساب‌های بانکی) اقدام می‌نمایند. در صورت وجود بدهی، ابتدا طلب‌ها از دارایی‌های متوفی پرداخت می‌شود. چنانچه میان وراث اختلاف وجود داشته باشد یا ادعاهای خارجی مطرح شود، دادگاه با برگزاری جلسات رسیدگی و بررسی مدارک، به موضوع رسیدگی می‌کند.

۴. صدور گواهی انحصار وراثت

پس از بررسی و تأیید نهایی مدارک، دادگاه گواهی انحصار وراثت را صادر می‌کند که در آن مشخصات متوفی، لیست وراث و سهم‌الارث هر یک بر اساس قوانین شرعی و همچنین، اموال و بدهی‌های متوفی درج می‌شود. این گواهی به‌عنوان سند رسمی برای نقل‌وانتقال دارایی‌ها (مثل املاک یا حساب‌های بانکی) مورداستفاده قرار می‌گیرد. در صورت وجود اعتراض نیز، وراث یا ذی‌نفعان تا ۲۰ روز پس از صدور گواهی می‌توانند نسبت به آن اعتراض قانونی خود را مطرح کنند.

۵. مراحل پس از صدور گواهی

وراث پس از دریافت گواهی انحصار وراثت می‌توانند با مراجعه به مراجع ذی‌ربط مانند بانک‌ها، اداره ثبت اسناد یا سازمان مالیاتی، نسبت به تقسیم یا انتقال اموال متوفی اقدام کنند. در صورت امتناع یکی از وراث از تحویل سهم سایرین، پرونده جهت رسیدگی به اجرای احکام دادگاه ارسال می‌شود. همچنین، پرداخت مالیات بر ارث بر اساس ارزش دارایی‌های به‌جا مانده، از جمله اقدامات مهم پس از اخذ گواهی انحصار وراثت محسوب می‌شود.

نحوه تقسیم ارث بین وراث طبقه اول

در تقسیم ارث، سهم وراث طبقه اول (همسر، فرزندان و والدین) بر اساس قوانین مشخصی تعیین می‌شود. ابتدا سهم همسر متوفی محاسبه می‌شود که در صورت وجود فرزند، یک‌هشتم از اموال را دریافت می‌کند و در صورت نبود فرزند، این سهم به یک‌چهارم افزایش می‌یابد. پس از کسر سهم همسر، باقی‌مانده دارایی به فرزندان می‌رسد که در آن سهم پسران دو برابر دختران است؛ مثلاً اگر متوفی دو پسر و یک دختر داشته باشد، اموال به پنج سهم تقسیم می‌شود و هر پسر دو سهم و دختر یک سهم دریافت می‌کند. والدین نیز تنها در صورت نبود فرزند، هرکدام یک‌ششم از ارث را می‌برند، اما در صورت وجود فرزند، سهم آن‌ها کاهش یافته یا به‌طور کامل حذف می‌شود.

آیا برای گرفتن انحصار وراثت باید وکیل داشته باشیم؟

افراد ممکن است به دلایلی مانند کمبود زمان، عدم تخصص حقوقی یا تمایل به واگذاری امور قانونی، با پرداخت هزینه، وکالت خود را به یک وکیل پایه‌یک دادگستری محول کنند. در مورد وراث نیز، اگر تمایل به واگذاری وکالت داشته باشند، ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت‌نام کنند. این ثبت‌نام دارای مزایای متعددی از جمله امکان پیگیری آنلاین پرونده‌های حقوقی، دریافت ابلاغیه‌های الکترونیکی به‌جای نسخه‌های کاغذی و همچنین، انجام فرآیند عقد وکالت و انعقاد قرارداد به‌صورت دیجیتال است.

علاوه‌بر این، وکیل انحصار وراثت باید دارای تخصص و تجربه کافی در زمینه امور مربوط به ترکه، تقسیم ارث و حل اختلافات بین وراث باشد. از مهم‌ترین ویژگی‌های چنین وکیلی، آشنایی کامل با قوانین حقوقی و مالیاتی مرتبط با ارث، توانایی انجام امور اداری و ثبت‌نام در سامانه‌های مربوطه و همچنین، مهارت در مذاکره و میانجی‌گری برای جلوگیری از اختلافات بین وراث است.