«زن، ویمپل، آزادی»؛ از حجاب کلیسایی تا چالش سکولاریزاسیون

باشگاه خبرنگاران جوان – دهه‌ها گذشت. تور سفید و دامن‌های بلند و ویمپل آرام‌آرام از خیابان‌ها و خانه‌ها کنار رفتند. این تغییر تنها در ظاهر رخ نداد، بلکه ریشه‌اش در تحولات عمیق اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بود؛ تحولی که سکولاریزاسیون و فردگرایی مسیرش را هموار کردند. تصور کنید زنی اروپایی از قرن پانزدهم روبه‌روی شما ایستاده است. پیراهنی بلند بر تن دارد، تور سفیدی روی سرش افتاده و ویمپلی سبک، شانه‌ها و گردنش را پوشانده است. آرام قدم می‌زند و از باریکه‌ای سبز وارد کلیسای کوچک دهکده می‌شود. صدای ناقوس، نور شمع و سکوت مراسم ربانی، همه چیز به او یادآوری می‌کند که پوشش او فقط پارچه‌ای دور بدنش نیست، بلکه نمادی از نجابت، تعلق و هنجار اجتماعی است که در دل جامعه جریان دارد.شاید برایتان عجیب باشد که زن اروپایی را در حجابی کامل تصور کنید، اما ویمپل بخشی از پوشش زنان متاهل غربی بود؛ پارچه‌ای بلند و نازک که گردن و شانه‌هایشان را می‌پوشاند و پیام‌آور فروتنی و تعهد اجتماعی بود. این پوشش، هم بخشی از زنانگی آنان را بازتاب می‌داد و هم جایگاهشان را در خانواده و جامعه نشان می‌داد.

اما دهه‌ها گذشت. تور سفید و دامن‌های بلند و ویمپل آرام‌آرام از خیابان‌ها و خانه‌ها کنار رفتند. این تغییر تنها در ظاهر رخ نداد، بلکه ریشه‌اش در تحولات عمیق اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هم بود؛ تحولی که سکولاریزاسیون و فردگرایی، شانه به شانه هم، مسیرش را هموار کردند.

کاهش نقش دین و ظهور فردگرایی

با صنعتی شدن اروپا، شهرنشینی و افزایش سواد، زندگی روزمره زنان به‌تدریج از هنجارهای مذهبی فاصله گرفت. سکولاریزاسیون که به معنای کاهش نفوذ نهادهای دینی و تبدیل ارزش‌های دینی به انتخاب فردی بود، روندی آرام اما مداوم داشت. پژوهش Moniz در سال ۲۰۲۳ (منتشرشده در MDPI) این روند را در سه مرحله توصیف می‌کند: «کاهش مشارکت عمومی در مناسک دینی»، «کاهش اهمیت دین در زندگی فردی»، و «کاهش قدرت نهادهای دینی در عرصه عمومی». با افزایش رفاه و استقلال اقتصادی، زنان دیگر مجبور نبودند تور یا ویمپل بپوشند. انتخاب‌هایشان شخصی شد، نه بر پایه هنجار جمعی. اما آزادیِ تازه، چهره‌ای دوگانه داشت: «فرصتی برای رشد و حضور اجتماعی بیشتر»، و هم‌زمان «چالشی برای پیوندهای جمعی و امنیت روانی آنان».