هزار و یک شب؛ از یک قصه اساطیری تا سریال مصطفی کیایی

اختصاصی سلام سینما – فرزین محمدی: مصطفی کیایی که پیش از این به عنوان یک کارگردان گیشه در ژانر اجتماعی شناخته می‌شد پا را فراتر گذاشته و به سراغ قصه‌های اساطیری رفته است. سریال «هزار و یک شب» که پخش آن از دهم آذرماه آغاز می‌شود تازه‌ترین کار این کارگردان است. حضور ستاره‌هایی مانند هدیه تهرانی و سحر دولتشاهی در کنار بازیگران مشهور دیگر مانند پرویز پرستویی و بهرام رادان باعث شده آن را پرستاره‌ترین سریال نمایش خانگی سال‌های اخیر بخوانند. 

ریشه هزار و یک شب چیست؟

«هزار و یک شب» یک قصه اساطیری با ریشه‌های هندی ایرانی است. البته غربی‌ها آن را در سال‌های پس از اسلام و از طریق زبان عربی شناختند، امری که باعث شد کشورهای غربی این کتاب را به عنوان کتابی عربی بشناسند. نخستین ترجمه‌ی هزارویک شب به زبان‌های اروپایی در قرن شانزدهم میلادی به دست «آنتوان گالان» به فرانسوی درآمد و در سال ۱۷۰۴ میلادی منتشر شد. «سر ریچارد برتون» نخستین ترجمه‌ی انگلیسی این کتاب را در سال ۱۸۸۵ عرضه کرد.

«بورخس» نیز همه‌ی آثارش را مدیون هزارویک‌ شب می‌دانست و تأثیر آن بر بسیاری از نویسندگان معروف جهان، از جمله «جیمز جویس» انکارناپذیر است.

داستان هزار و یک شب

«هزارویک شب» داستان دو شاهزاده‌ی برادر، «شهریار» و «شاه زمان»، است. شاه زمان که شاهد خیانت همسرش بود، ترک پادشاهی کرده و راهی دیار برادر می‌شود، اما در آنجا نیز متوجه خیانت همسر برادرش می‌شود. شاه زمان، ناامید، شهریار را از ماجرا آگاه می‌کند. شهریار، به همراه شاه زمان، سر به بیابان می‌گذارد و به انتقام خیانت همسرش، هر شب دختری را به نکاح خود درمی‌آورد و بامداد دستور قتلش را می‌دهد. تا اینکه وزیرش دیگر نمی‌تواند دختری را برای همسری شهریار بیابد.

شهرزاد که پدر خود، یعنی وزیر شهریار، را درمانده می‌بیند، از او می‌خواهد تا او را به عقد شهریار دربیاورد؛ چراکه راه چاره‌ی نجات خود و دختران دیگر و همین‌طور شهریار را در این ازدواج می‌بیند و پدرش نیز چنین می‌کند.

شهرزاد در شب اول، بعد از اینکه به عقد شهریار درآمد، با گفتن قصه‌ی «دیو و بازرگان» و ناتمام گذاشتن آن، شهریار را مشتاق شنیدن نگاه می‌دارد و این‌گونه از مرگ می‌رهد و هر شب تا سحرگاه این کار را انجام می‌دهد.

یک اقتباس تاریخی؟

هنوز در مورد داستان سریال هزار و یک شب اطلاعات دقیقی در دست نیست اما در خلاصه داستان رسمی آن چنین آمده است: «اگر یکی از این زن‌ها شهرزاد باشد جهان من نجات پیدا می‌کند از این همه ظلم و خونریزی.» در تیزر سریال هم چنین دیالوگی ذکر شده است: «ما در روشن‌ترین شب، پا به تاریکی می‌ذاریم، به سمت کورسویی از روشنایی… ما مرگ رو از زندگی می‌دزدیم و زندگی رو به مرگ بازمی‌گردونیم.» پس می‌توان حدس زد که با سریالی رازآلود روبه‌رو هستیم که بین جهان واقع و جهان افسانه‌ها در حرکت است.

اقتباس‌های سینمایی هزار و یک شب

پیر پائولو پازولینی کارگردان ایتالیایی در سال ۱۹۷۴ فیلمی با اقتباس از هزار و یک شب درباره زنی به نام زمرد ساخت. در عین حال مجموعه «سند باد» نیز اقتباسی از کتاب «هزار و یک شب» است و در ترکیه نیز سریالی با نام «هزار و یک شب» و بازی «ابراهیم چیلکول» ساخته شده که همان داستان سلطان و شهرزاد را به تصویر می‌کشد. سریال هزار و یک شب نیز به صورت همزمان در دو کشور ایران و ترکیه نمایش داده خواهد شد. ظاهرا این اثر اولین پروژه بین‌المللی فیلیمو است. 

عوامل سریال هزار و یک شب

از بازیگران اصلی این سریال می‌توان به هدیه تهرانی، بهرام رادان، پرویز پرستویی، محسن کیایی و سحر دولتشاهی اشاره کرد. البته بازیگران ترکیه‌ای مانند جمال هونال، بلچیم بیلگین،گیزم کاراجا و لونت اوزدلیک هم در این سریال بازی می‌کنند. 

حسین جلیلی مدیریت فیلمبرداری این سریال را برعهده گرفته است و تیم نورپردازی پروژه از حسن کیهانی‌نیا، فتاح نظری امیری، احمد صادقیان اول، امید کائیدی شادگان، علیرضا یزدانی، عباس قاسمی، مهرداد عصری‌پور، محمدجواد رستگار، بنیامین مهدی‌زاده و محمدرضا شعبان‌پور تشکیل شده است.