قدیمی ترین سدهای در حال استفاده ایران + تصاویر

به گزارش آفتاب نو، سد بهمن کوار قدیمی ترین سد در حال استفاده کشور محسوب می شود که در استان فارس قرار گرفته است. قدمت ساخت این سد به زمان هخامنشیان می‌رسد و همچنان با قدرت پابرجاست و حدود ۲۵ قرن به کار خود ادامه می‌دهد و زمین ‌های کشاورزی شهرستان کوار را سیراب می ‌کند.

بند بهمن کوار در ۸ کیلومتری شهر کوار و فاصله ۵۸ کیلومتری شهر شیراز در مسیر جاده شیراز به فیروزآباد و بر روی رودخانه قره آقاج بنا شده است و طول بند به ۱۳۰ متر و ارتفاع آن در مرتفع ‌ترین نقطه به ۹ متر می ‌رسد. شاهکار مهندسی در سازه ‌های آبی منطقه ‌ای که بند بهمن ساخته شده، سازندی به نام رازک است که ترکیبی از مواد آهکی، مارلی و سنگ است که این ساختار در روی زمین به صورت لایه‌های موازی از آهک مارل و سنگ و لایه‌ های مارل دیده می ‌شود. ریشه بند در زمین و از جنس لایه سخت سنگ و آهک مارن است و معماران بنای بند را از سنگ و ساروج بر روی این لایه قرار داده اند و همین موارد یکی از عامل استحکام چند صد ساله بند تا به امروز شده است. آب ذخیره شده در پشت این بند از طریق کانال ‌های انحرافی و دریچه‌ های فلزی کنترل کننده وارد نهر اعظم شده و برای استفاده کشاورزی به روستاهای پایین دست سراریز می ‌شود.

سد بهمن دارای ۵ آب شیر است که سرریز آب به شکل آبشارهایی زیبا از روی بند سرریز می ‌شود و به غیر از ایجاد جلوه ای زیبا، امکان عبور و مرور از روی پل را نیز میسر کرده است. بند بهمن برای بالا بردن سطح آب و انحراف جریان آن از طریق کانالی به دشت کوار برپا شده است، این بند در محلی بنا شده که دو رشته کوه به هم نزدیک می ‌شود، طوری که بخشی از بند بر بدنه سنگی کوه و بخش دیگر آن بر بستر سنگی رودخانه قرار گرفته و همین موضوع نیز یکی از مواردی است که موجب استحکام و ماندگاری آن در طی دو هزار و پانصد سال گذشته شده.

مجموعه پل و بند بهمن ۳۰ تیرماه سال ۱۳۵۲ با شماره ۹۴۷ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سد کریت

سد کریت در شهر طبس، استان خراسان جنوبی با ارتفاع ۶۰ متر برای مدت ۵۵۰ سال بلندترین سد قوسی جهان به شمار می ‌رفت. روایات مختلفی درخصوص قدمت این سد نقل شده که برخی آن را متعلق به دوره مغول یعنی با هزار سال قدمت و برخی متعلق به ۷۰۰ سال قبل می‌ دانند. مصالح به کار رفته در ساخت این سد عمدتا از سنگ آهک، ساروج و خشت‌های کوچک‌تر بوده است. این سد با عرض تاج یک متر، هنوز هم عنوان نازک‌ترین سد جهان را با خود دارد و در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

سد کبار

سد کبار یکی دیگر از سازه‌ های آبی باقی مانده از استادکاران قدیمی با قدمت بیش از ۷۰۰ سال است. این سد در نزدیکی استان قم قرار دارد. از نظر استحکام و سایر موارد مربوط به استقامت سازه، این سد در شرایط مناسبی به سر می ‌برد اما از نظر میزان آب پشت سد و آمار بازدیدکنندگان هنوز مشکلاتی دارد.

سد کبار به دلیل داشتن ساختمانی قوسی ‌شکل، از جمله مهمترین سدهای قدیمی ایران و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان به شمار می‌رود که در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی کشور با شماره ۳۰۳۳ به ثبت رسیده ‌است. این سد متعلق به دوره ایلخانی و قرن هفتم و هشتم هجری قمری است که روی رودخانه کبار ساخته شده و در دوره‌ های مختلف از جمله دوره صفوی تعمیر شده و مورد بازسازی قرار گرفته است. سد کبار در حال حاضر نیمه فعال است.

سد ایزدخواست

سد ایزدخواست به عنوان یکی از نخستین سدهای قوسی جهان شناخته می ‌شود، با گذشت بیش از ۱۵۰۰ سال، هنوز هم از دانش پیشرفته معماران ایرانی در مدیریت آب حکایت می ‌کند؛ میراثی ملی که حفاظت از آن برای انتقال به نسل‌ های آینده ضرورتی انکارناپذیر است. سد قوسی ایزدخواست که با نام سد سربند نیز شناخته می ‌شود، یکی از آثار ثبت‌شده ملی ایران با شماره ۹۸۰۳ است. این اثر در یازدهم شهریور ۱۳۸۲ در فهرست میراث ملی جای گرفت و امروزه گواهی استوار بر شکوه معماری و مهندسی ایران در دوران باستان به شمار می‌رود.

این سازه در هفت کیلومتری جنوب شهر ایزدخواست در تنگه ‌ای باریک به نام گلوگاه که کم‌ عرض ‌ترین بخش رودخانه ایزدخواست است، بنا شده و قدمت آن به دوران ساسانیان بازمی ‌گردد. سد ایزدخواست با طول تاج ۴۶ متر، عرض ۴۲ متر، ارتفاع متوسط ۱۶ متر و ضخامت چهار متر، از سنگ ‌های آهکی لاشه ‌ای چهارگوش و ملات گچ و ساروج ساخته شده است. نمای سد با لایه‌ای از ساروج(ملاتی ترکیبی از آهک و خاکستر با مقاومت بسیار بالا در برابر آب) پوشانده شده و فرمی کمانی دارد.

شهر ایزدخواست، شمالی ‌ترین شهر استان فارس و از توابع بخش مرکزی شهرستان آباده است که در ۲۵۹ کیلومتری شمال شیراز قرار دارد که همچنان مورد بهره برداری قرار می گیرد.