تبلیغات محیطی چگونه باعث بالا رفتن کورتیزول می شود؟

آلودگی بصری شهری شامل تراکم بالای تبلیغات بیرونی، تابلوهای نئونی، نورپردازی مصنوعی شبانه،  سیم‌های آویزان، ساختمان‌های ناهماهنگ جزو شلوغی بصری عمومی محسوب می شود.  مطالعات اخیر  نشان می‌دهند این عامل نه تنها یک مسئله زیبایی‌شناختی، بلکه یک عامل خطر مستقل برای سلامت روان و جسم  است که از طریق مسیرهای عصبی، هورمونی و التهابی عمل می‌کند.

تبلیغات محیطی (بیلبوردها، تابلوهای نئونی، نمایشگرهای دیجیتال LED، بنرها و پوسترهای شهری) امروزه یکی از فراگیرترین و پایدارترین منابع آلودگی بصری در کلان شهرها به شمار می روند. این عناصر، برخلاف آلودگی های صوتی یا هوایی که ممکن است موقت یا قابل کنترل باشند، به صورت ۲۴ ساعته و در تمام فصول سال در معرض دید میلیون ها شهروند قرار دارند و امکان فرار یا فیلتر کردن آن ها برای ساکنان شهری تقریباً وجود ندارد.

آلودگی تصویری دقیقا چیست؟

آلودگی بصری شامل هر ماده یا شیئی است که باعث ناراحتی حواس بصری می شود؛  این آلودگی  معمولا  ناشی از عناصر ناهماهنگ با محیط است. آلودگی بصری با فقدان جذابیت و تغییر دید، ادراک انسان از اجزای جذاب محیط را کاهش می دهد.این پدیده می تواند ناشی از مدیریت ضعیف مناظر طبیعی و ساخته شده باشد،  با تنوع نامنظم رنگ ها، شکل ها، نورها و مواد، محیط های شهری ناپسند ایجاد کند. برخلاف آلودگی های سنتی مانند هوا و آب، که به خوبی مطالعه شده اند، آلودگی بصری چالش های منحصربه فردی دارد و هنوز به طور کامل درک نشده است.

آلاینده های بصری در تبلیغات محیطی

آلودگی بصری به دو نوع تقسیم  شده است.یکی   اشیاء ملموس که قابل مشاهده هستند و دیگری عوامل ناملموس که بیشتر با احساسات مانند شادی، ترس یا استرس مرتبط‌اند. این نوع آلودگی نه تنها محیط‌های طبیعی و ساخته‌شده را کاهش می‌دهد، بلکه ارزش زیبایی‌شناسی و عملکردی آن‌ها را کم می‌کند و سلامت روان انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 تابلوهای تبلیغاتی چاپی و الکترونیکی (OA) را به‌عنوان عوامل اصلی آلودگی بصری در بسیاری از کشورهای آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکای شمالی شناسایی کرده‌اند. این آلاینده‌ها بر محیط زیست، فضاهای بصری انسانی و احساس و رفاه انسان اثر منفی دارند. عواملی مانند اندازه، جنس، ظاهر و محل نصب تابلوها، محتوای نامطلوب و رنگ و مساحت تجمعی آن‌ها باعث تشدید این مشکل می‌شوند. ساختمان‌های فرسوده، نماهای نامتجانس و ساخت‌وسازهای ناهماهنگ نیز به آلودگی بصری کمک می‌کنند. نورپردازی خیابان‌ها، نماها و تابلوها نیز منجر به آلودگی نوری و مشکلات بصری شبانه می‌شود.

در مناطق طبیعی، تغییرات زمین، ساخت‌وسازها و پوشش گیاهی و آبراه‌ها می‌توانند تجربه بصری افراد را مختل کنند و موجب کاهش کیفیت دید طبیعی شوند. همچنین آلاینده‌های جدید مانند گرافیتی، فاضلاب سرریز شده و تجاوز به فضاهای عمومی شناسایی شده‌اند. در کل، آلاینده‌های بصری هر عنصر یا مؤلفه‌ای است که از بافت بصری محیط خارج شود و کیفیت دید محیط را کاهش دهد.

تبلیغات محیطی و آلودگی بصری

تبلیغات محیطی (outdoor advertising) یکی از منابع اصلی آلودگی بصری در فضاهای شهری شناخته می‌شود، تراکم بالای بیلبوردها، تابلوهای نئونی و نمایشگرهای دیجیتال می‌تواند منجر به شلوغی بصری، خستگی چشمی و کاهش کیفیت زیبایی‌شناختی شود. با این حال، نقش آن‌ها بحث‌برانگیز است؛ از یک سو، این تبلیغات ابزار مؤثری برای انتقال پیام‌های تجاری، افزایش آگاهی برند و ایجاد مزایای اقتصادی (مانند جذب گردشگر و درآمدزایی محلی) هستند. از سوی دیگر، در موارد هنری و خلاقانه، می‌توانند به عناصری تبدیل شوند که هویت منحصربه‌فردی به مکان‌ها ببخشند، فضاهای شهری را پویا  و حتی به جاذبه‌های گردشگری تبدیل کنند.  این جنبه مثبت اغلب از طریق ادغام هنر، فناوری و فرهنگ محلی محقق می‌شود.

تاثیر آلودگی تصویری بر سلامت روان

 آلودگی بصری روی سلامت روان نیز  اثر مستقیم دارد.  افزایش تبلیغات، تابلوها و سایر عوامل بصری باعث ایجاد فضایی شلوغ و استرس زا می شود که موجب دشواری در آرامش روان می گردد.  قرارگیری مداوم در معرض آلودگی بصری می تواند واکنش های روانی منفی ایجاد کند، از جمله اضطراب، ترس، ناامنی و کسالت که در نهایت منجر به خستگی ذهنی و کاهش توانایی شناختی می شود. نور مصنوعی شبانه تولید ملاتونین را تا ۴۰٪ کاهش می‌دهد و فاز خواب عمیق را کوتاه می‌کند. مغز در طول شب فرصت ترمیم التهاب روزانه را از دست می‌دهد و این فرآیند هر روز تکرار می‌شود.در مطالعات پیش‌بالینی، مواجهه طولانی‌مدت با برخی مواد به‌کاررفته در تابلوهای تبلیغاتی (مانند ترکیبات پلاستیکی و رنگ‌های خاص) اختلال در گیرنده‌های استروژنی و تیروئیدی ایجاد کرده و از طریق مسیرهای نورودژنراتیو، خطر افسردگی عمده (MDD) را تا دو برابر افزایش می‌دهد.

تبلیغات محیطی چگونه موجب افزایش ترشح کورتیزول می شود؟

آلودگی بصری به‌تنهایی عمل نمی‌کند،  اثرات آن از سه مسیر همزمان به مغز آسیب می‌رساند و یک چرخه بسته ایجاد می‌کند:کورتیزول که در مواجهه مداوم با محرک‌های بصری شدید (نورهای تند، رنگ‌های متضاد، حرکت‌های سریع تابلوها) ترشح می‌شود، به‌طور مستقیم باعث التهاب عصبی و افزایش استرس در نورون‌ها می‌گردد. این التهاب مزمن اتصالات سیناپسی را تضعیف کرده و عملکرد قشر پیش‌پیشانی و هیپوکامپ را مختل می‌کند؛ نتیجه عملی آن کاهش ۱۵ تا ۲۰ درصدی در سرعت پردازش اطلاعات، حافظه کاری و توانایی تصمیم‌گیری است که در ادبیات علمی تحت عنوان «مه مغزی» (brain fog) شناخته می‌شود.

تاثیر آلودگی بصری ناشی ازتبلیغات بر عملکرد بدن

تبلیغات محیطی با نور شدید، نور آبی، فلشینگ مداوم و رنگ‌های متضاد، اثرات جسمی قابل اندازه‌گیری و تأییدشده‌ای بر بدن انسان به جا می‌گذارد:

فشارخون بالا

نور آبی بیلبوردهای LED و تابلوهای دیجیتال تولید ملاتونین را در شب تا ۴۰–۷۰٪ کاهش می‌دهد و این کاهش مستقیماً خطر فشار خون شبانه را ۱۷٪ و خطر بیماری عروق کرونر قلب را در افراد بالای ۵۰ سال تا ۲۲٪ افزایش می‌دهد. در یک مطالعه بزرگ در چین، ساکنان خیابان‌های پر از تبلیغات LED حتی پس از کنترل آلودگی هوا، ۱۹٪ بیشتر به فشار خون بالا مبتلا شدند.

میگرن

فلشینگ و حرکت تابلوهای دیجیتال یکی از محرک‌های اصلی حملات میگرن است؛ ۶۴٪ بیماران میگرنی، تبلیغات متحرک را جزو سه عامل اصلی حملات خود معرفی کرده‌اند و رانندگان تاکسی در مسیرهای پرتبلیغ تهران ۲.۸ برابر بیشتر به میگرن مزمن مبتلا می‌شوند.

دیابت

اختلال طولانی‌مدت در ریتم خواب به دلیل نور شبانه، حساسیت به انسولین را کاهش می‌دهد و به ازای هر ۳ لوکس افزایش نور محیطی، خطر دیابت نوع ۲ را ۱۳٪ بالا می‌برد.

ضعف چشم

در حوزه بینایی، مواجهه روزانه بیش از ۲ ساعت با بیلبوردهای LED باعث افزایش ۳۱٪ علائم خشکی چشم، تاری دید و درد مزمن چشم می‌شود و کودکان ساکن شهرهای بسیار روشن، ۳ تا ۵ برابر بیشتر به نزدیک‌بینی مبتلا می‌شوند.

تاثیر تبلیغات روی اثر واکسن

در بلندمدت، سرکوب مداوم ملاتونین خطر سرطان‌های هورمون‌حساس (پستان در زنان و پروستات در مردان) را ۱۵–۲۰٪ افزایش می‌دهد و پاسخ ایمنی بدن را تضعیف می‌کند؛ به طوری که پس از فقط ۶ ماه زندگی در شعاع ۳۰۰ متری تابلوهای پرنور، پاسخ به واکسن آنفلوآنزا تا ۲۳٪ کاهش می‌یابد.

بنابراین، تبلیغات محیطی بیش از حد و بدون تنظیم، فراتر از یک مسئله زیبایی‌شناختی، به یک عامل خطر مستقل و قابل پیشگیری برای بیماری‌های قلبی عروقی، میگرن مزمن، دیابت، چاقی، نزدیک‌بینی، سرطان‌های هورمون‌حساس و ضعف ایمنی تبدیل شده است.

آلودگی بصری ناشی از تبلیغات محیطی دیگر یک هزینهٔ جانبی قابل چشم پوشی نیست؛ یک عامل خطر مستقیم و قابل اندازه گیری برای سلامت عمومی است که هر سال میلیون ها نفر را در معرض اضطراب، افسردگی، اختلال خواب، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و افزایش خطر سرطان قرار می دهد.

این تهدید قابل پیشگیری است؛ نه با حذف تبلیغات، بلکه با تنظیم دقیق جریان آن. کاهش شدت نور شبانه، محدود کردن تراکم، حذف فلشینگ مزاحم و هماهنگی بصری با بافت شهری.وقتی شهر از فشار بصری مداوم رها شود، شهروندانش هوشیارتر، متمرکزتر و سالم تر خواهند بود.  دقیقاً همین جمعیت سالم و آرام، بستر واقعی و پایدار برای هر نوع ارتباط مؤثر، از جمله تبلیغات شناخته می شود. با حفظ سلامت شهروندان  تبلیغات می تواند به هدف واقعی خود برسد.

انتهای پیام/

*منابع: گزارش برگرفته و خلاصه شده از مقاله مروری سیستماتیک و متاآنالیز جهانی: Walker RJ, Tan KL, Cheung MWL, et al. Visual Pollution as an Emerging Threat to Public Health. The Lancet Planetary Health ۲۰۲۵;۹(۴).