راز تندیس مرموز که بعد از ۲۰ سال برملا شد

باشگاه خبرنگاران جوان – برای شهری در مناطق داخلی امپراتوری روم، به دست آوردن «Eleutheria» بسیار مطلوب بود. این واژه در یونانی به معنای «آزادی» است و به شهر، حق اداره امور اداری و حقوقی، ضرب سکه، و وضع مالیات می‌داد. زمانی که «خرسونسوس»، مستعمره‌ای در شبه‌جزیره کریمه در خارج از شهر امروزی «سواستوپول»، حدود سال ۱۴۰ میلادی به «Eleutheria» دست یافت، جشن‌ها به راه افتاد. این جشن‌ها شامل برپا کردن یک تندیس برای یکی از معماران این توافق، یعنی بانوی رومی به نام «لائودیسه» (Laodice) بود.

درحالی که پیشانی چین‌خورده و سیمای آرام لائودیسه برای ساکنان «خرسونسوس» در قرن دوم میلادی به‌خوبی آشنا بوده، هویت او اکنون، آن هم به لطف کارآگاهی هوشمندانۀ پژوهشگران دانشگاه آدام میکیویچ در لهستان دوباره کشف شده است.

باستان‌شناسان در سال ۲۰۰۳ میلادی، خانه‌ای را کاوش کردند که مشخص شد یکی از بزرگ‌ترین خانه‌های مسکونی «خرسونسوس» باستان بوده است. کاوش این خانه که در مرکز شهر، نزدیک تئاتر و آگورا قرار داشت، سکه‌های تاریخی، محرابی وقف آرتمیس و آپولون، سفال‌هایی متعلق به بازه زمانی ۶۰۰ ساله و سر مرمری سفید یک زن را آشکار کرد.

کشف مرمر نفیس، که ماهرانه تراشیده شده باشد در «خرسونسوس» بسیار نادر است. در بیش از ۲۰۰ سال کاوش، فقط پنج قطعه از پیکره‌های مرمری پیدا شده است. «النا کلنینا» (Elena Klenina)، پژوهشگر اصلی این کاوش، می‌دانست زنی که با چشمان کشیده و مدل موی متمایز هلنیستی تراشیده شده است، باید شخصیتی با جایگاه بالا بوده باشد، اما با توجه به اسناد محدود در استان‌های رومی، تشخیص هویت او دشوار بود.

پاسخ پس از دو دهه در بایگانی موزه باستان‌شناسی اودسا در اوکراین، جایی که پژوهشگران پایه‌ ستونی با نام لائودیسه را یافتند، پیدا شد؛ در آن پایه ستون، او به عنوان همسر «تیتوس فلاویوس پارتنوکلس» (Titus Flavius Parthenokles)، عضو شورای شهر و از اعضای یکی از بانفوذترین خانواده‌های «خرسونسوس» توصیف شده بود. اما مرتبط کردن این دو (تندیس و کتیبه) به یکدیگر به کاوش بیشتری نیاز داشت.

محققان قدمت پایه‌ستون را ربع دوم قرن دوم میلادی تعیین کردند، که مصادف با زمانی است که با سبک پوشش و تراش پیکره هم‌خوانی داشت. احتمالا این اثر در استان‌های شرقی روم ساخته شده، یا در یک کارگاه در یونان شرقی یا حتی توسط هنرمندان دوره‌گرد آن منطقه ساخته شده است. این موضوع با تحلیل ایزوتوپ پایدار تایید شد که نشان داد مرمر از جزیره یونانی پاروس آمده است.

سوابق تاریخی نشان داد که در این دوره تنها یک زن از «خرسونسوس» با تندیس، گرامی داشته شده و کیفیت تراش به همراه چهره موقر او نشان می‌داد که او به طبقه نخبگان محلی تعلق داشته است. سرنخ دیگر، اندازه بزرگ‌تر از واقعیت و پشت ناتمام تندیس بود. پژوهشگران بر اساس چهره، معتقدند که مجسمه «لائودیسه» بیش از دو متر قد داشته و در اصل در یک طاقچه در یک فضای عمومی قرار داده شده بوده است.

«کلنینا» در مقاله‌ای که در ماه اوت امسال در نشریه «نیچر» منتشر کرد، نوشت: «بانوان رومی نفوذ قابل‌توجهی اعمال می‌کردند و در قرون نخست میلادی، هم در چهارچوب روم و هم در بیرون از مرزهای آن، نقشی فعال در زندگی سیاسی داشتند.»

در حالی که نقش دقیق «لائودیسه» در به دست آوردن آزادی «خرسونسوس» همچنان ناشناخته است، روشن است که او در جایی موفق شد که دیگران، شکست خورده بودند. در سال ۱۳۵ میلادی، یک اشراف‌زاده محلی به نام آریستو برای گرفتن «Eleutheria» به روم فرستاده شد، اما درخواست او رد شد. پنج سال بعد، شهر در حال ضرب سکه‌هایی بود که روی آن‌ها عبارت «خرسونسوس آزاد» نقش بسته بود.

منبع: روزنامه هفت صبح