۲۰:۴۹ – ۲۱ مهر ۱۴۰۴
آفتاب نوـ حوزه علمیه قم طی دو دهه گذشته با رویکردی علمی، آموزشی و رسانه‌ای، در خط مقدم مقابله با جریان‌های موسوم به «عرفان‌های نوظهور» ایستاده و با نقد و روشنگری درباره مکاتبی چون اوشو، کریشنا مورتی و عرفان حلقه، پرچم عقلانیت دینی را در برابر موج معنویت‌های انحرافی برافراشته است.
مقابله با عرفان‌ها و معنویت‌های نوظهور، یکی از مهم‌ترین عرصه‌های فعالیت علمی و فرهنگی حوزه علمیه قم در دو دهه اخیر به شمار می‌آید. این حوزه با تکیه بر ظرفیت‌های پژوهشی، آموزشی و رسانه‌ای خود، توانسته جریان علمی و اجتماعی قابل‌توجهی را در نقد و روشنگری نسبت به معنویت‌های انحرافی ایجاد کند.
پیشینه ورود عرفان‌های نوظهور به ایران
نخستین نشانه‌های ورود عرفان‌ها و معنویت‌های غیر اسلامی به ایران به بیش از پنجاه سال قبل بازمی‌گردد. در دهه ۱۳۴۰، اندیشه‌هایی چون جامعه بین‌المللی آگاهی کریشنا (هار کریشنا)، مکاتب یوگا و دیدگاه‌های کریشنا مورتی در محافل محدود مطرح شدند. در دهه ۱۳۵۰ نیز، عرفان سرخ‌پوستی از طریق ترجمه آثار کارلوس کاستاندا و اوشو وارد کشور شد.اما دهه ۱۳۷۰ نقطه اوج نفوذ این جریان‌ها بود؛ زمانی که آثار متعددی از نویسندگانی چون اوشو، کریشنا مورتی، کاستاندا، لوئیز هی، کاترین پاندر، سای بابا و دالایی لاما در ایران منتشر شد. این گسترش، آسیب‌های قابل توجهی در حوزه دینداری، سبک زندگی و باورهای دینی جامعه ایجاد کرد و ضرورت ورود نهادهای دینی را دوچندان ساخت.
پیشگامان نقد عرفان‌های نوظهور در حوزه
از میان علمای حوزه، علامه محمدتقی جعفری از نخستین کسانی بود که به نقد علمی این جریان‌ها پرداخت. وی در شرح نهج‌البلاغه خود بخشی را با عنوان «کریشنا مورتی و سفسطه‌های او» به بررسی انتقادی اندیشه‌های این متفکر هندی اختصاص داد.پس از او، شهید مرتضی مطهری با طرح مباحثی درباره «خلأ معنویت در جهان مدرن»، بنیان‌های انسان‌گرایانه و سکولار این معنویت‌ها را مورد تحلیل قرار داد. در سال‌های اخیر نیز، مراجع و اندیشمندانی همچون آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله علیرضا اعرافی با حمایت از پژوهش‌های علمی و تأسیس مراکز تخصصی، زمینه تربیت نیروهای متخصص در نقد معنویت‌های کاذب را فراهم کرده‌اند.
نهادینه شدن فعالیت‌ها در حوزه علمیه قم
ورود رسمی حوزه علمیه قم به عرصه مقابله با عرفان‌های نوظهور از سال ۱۳۸۳ و در پی ابلاغ نامه‌ای از دفتر مقام معظم رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز شد.از میانه دهه ۱۳۸۰، پژوهش‌های متعددی در این زمینه صورت گرفت؛ از جمله انتشار ویژه‌نامه «کتاب نقد» در سال ۱۳۸۴ با مشارکت استادان حوزوی همچون حمیدرضا مظاهری سیف، بهزاد حمیدیه و هادی وکیلی. در ادامه نیز آثار تأثیرگذاری منتشر شد، از جمله:جریان‌شناسی انتقادی عرفان‌های نوظهور (حمیدرضا مظاهری سیف، ۱۳۸۷)آفتاب و سایه‌ها (محمدتقی فعالی، ۱۳۸۶)عرفان حقیقی، عرفان کاذب (احمدحسین شریفی، ۱۳۸۸)این آثار، پایه‌گذار گفتمان علمی نقد عرفان‌های نوظهور در فضای حوزوی و دانشگاهی شدند.
همایش‌ها و مراکز علمی تخصصی
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با تأسیس «قطب تعمیق ایمان دینی و مقابله با فرق انحرافی»، نقش فعالی در این عرصه ایفا کرد.نخستین همایش ملی معنویت‌های نوظهور در سال ۱۳۹۸ برگزار شد و با استقبال گسترده پژوهشگران مواجه گردید؛ به‌گونه‌ای که بیش از ۱۲۰ چکیده و ۸۰ مقاله به دبیرخانه ارسال شد. دومین همایش در سال ۱۴۰۲ برگزار شد و اکنون دبیرخانه دائمی آن در حوزه قم فعالیت دارد.همچنین دانشگاه ادیان و مذاهب رشته کارشناسی ارشد «معنویت‌های نوظهور» را راه‌اندازی کرده و مؤسسات امام خمینی(ره) و خاتم‌النبیین(ص) نیز در حال تأسیس این رشته در مقاطع حوزوی سطح سه و کارشناسی ارشد هستند.
فعالیت‌های آموزشی و رسانه‌ای
در کنار فعالیت‌های پژوهشی، حوزه علمیه قم دوره‌های آموزشی متعددی برای تربیت مبلغان و مربیان آشنا با مبانی نقد عرفان‌های انحرافی برگزار کرده است.در حوزه رسانه نیز، آثار متنوعی تولید شده است؛ از جمله:مجموعه تلویزیونی پندار (۱۳ قسمت، تولید پژوهشکده باقرالعلوم، پخش در شبکه دو و مستند)برنامه رادیویی راه و بیراه (۱۱۰ قسمت، رادیو معارف)برنامه‌های ناگفته‌های ادیان و نجات از حلقه در شبکه ولایتهمچنین واحد رسانه معاونت تبلیغ (ادیان‌نت) و گروه فرهنگی تبلیغ (سراب حقیقت) در فضای مجازی فعالانه به روشنگری در این حوزه می‌پردازند.
دستاوردها و چالش‌ها
فعالیت‌های حوزه علمیه قم سبب شکل‌گیری جریان علمی و اجتماعی قدرتمندی در نقد معنویت‌های نوظهور شده است. فضلای حوزه اکنون با بهره‌گیری از رویکردهای میان‌رشته‌ای در کلام، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی، این پدیده‌ها را تحلیل می‌کنند.با این حال، گستردگی فعالیت معنویت‌های غیر اسلامی، کمبود امکانات و نیاز به هماهنگی میان نهادهای فرهنگی، از چالش‌های مهم این عرصه به شمار می‌رود.فعالان این حوزه تأکید دارند که مقابله مؤثر، مردمی و آگاهانه باید باشد؛ یعنی با افزایش سواد دینی جامعه و روشنگری عمومی، مردم خود در برابر این جریان‌ها صف‌آرایی کنند.
جمع‌بندی
حوزه علمیه قم طی دو دهه اخیر، با رویکردی علمی، عقلانی و رسانه‌ای، توانسته در خط مقدم مقابله با عرفان‌های نوظهور قرار گیرد. این تجربه موفق، الگویی از ترکیب عقلانیت دینی، پژوهش علمی و فعالیت فرهنگی در برابر جریان‌های معنوی انحرافی است که می‌تواند به‌عنوان یک الگوی بومی و تمدنی در جهان اسلام معرفی شود.این تحقیق به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد نصیری، پژوهشگر عرصه معنویت و ادیان نوظهور تدوین شده و به بررسی دو دهه تلاش علمی، فرهنگی و رسانه‌ای حوزه علمیه قم در نقد و مقابله با عرفان‌ها و معنویت‌های انحرافی می‌پردازد.
منبع: فارس
مسئولیت این خبر با سایت منبع و جامعه ورزشی آفتاب نو در قبال آن مسئولیتی ندارد. خواهشمندیم در صورت وجود هرگونه مشکل در محتوای آن، در نظرات همین خبر گزارش دهید تا اصلاح گردد.
آخرین اخبار ورزشی از فوتبال ایران و باشگاه های جهان را در سایت ورزشی آفتاب نو بخوانید
|
مطالب پیشنهادی از سراسر وب |
