به گزارش خبرگزاری برنا هرمزگان، در دهه‌های اخیر، خانواده ایرانی شاهد تغییراتی بنیادین در ساختار، نقش‌ها و نگرش به فرزندپروری بوده است. رشد شهرنشینی، افزایش هزینه‌های زندگی، اشتغال گسترده زنان و فشارهای اقتصادی سبب شده است بسیاری از خانواده‌ها تصمیم بگیرند تنها یک فرزند داشته باشند. این تصمیم، که در ظاهر نشانه‌ی مدیریت اقتصادی و تمرکز بر کیفیت تربیت است، از منظر روان‌شناسی اجتماعی پیامدهایی پیچیده دارد.
تک‌فرزندی در ظاهر به معنای صرفه‌جویی در هزینه و توجه بیشتر به فرزند است، اما در عمق روانی خانواده، می‌تواند الگوی تازه‌ای از روابط عاطفی و رفتاری میان والدین و کودک ایجاد کند؛ الگویی که گاه با وابستگی شدید، اضطراب والدینی و فشار روانی برای «کامل بودن» همراه است.
چالش‌های رشد هیجانی و اجتماعی
کودکان در تعامل با خواهر و برادر، مهارت‌هایی چون همکاری، صبر، حل تعارض و رقابت سالم را می‌آموزند. حذف این تجربه طبیعی، باعث می‌شود کودک تک‌فرزند در برخورد با واقعیت‌های بیرونی آمادگی کمتری برای ناکامی، مخالفت یا پذیرش تفاوت‌ها داشته باشد. روان‌شناسان معتقدند رشد اجتماعی کودک تنها از طریق آموزش مستقیم حاصل نمی‌شود، بلکه نتیجه‌ی تجربه‌های مکرر در ارتباط با همسالان است.
در غیاب این تعامل، احتمال بروز اضطراب اجتماعی، حساسیت بالا به انتقاد و دشواری در دوستیابی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، تمرکز والدین بر کودک واحد ممکن است او را در معرض فشارهای پنهان قرار دهد؛ فشاری برای رسیدن به استانداردهای بالا، که به اضطراب عملکرد و ترس از شکست منتهی می‌شود.
نقش فرهنگ و سبک فرزندپروری
در جامعه ایرانی، هنوز الگوهای سنتی دلبستگی عاطفی میان والدین و فرزندان بسیار قوی است. این امر در خانواده‌های تک‌فرزند، گاه به شکل مراقبت افراطی یا کنترل عاطفی بروز می‌کند. پژوهش‌های روان‌شناختی نشان می‌دهد اگر والدین نتوانند میان محبت و استقلال تعادل برقرار کنند، احتمال بروز دلبستگی ناایمن و وابستگی روانی در کودک افزایش می‌یابد.
فشار پنهان بر دوش نسل تک‌فرزند
نیلوفر رضایی، کارشناس ارشد روان‌شناسی و فعال حوزه اجتماعی، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا می‌گوید: پدیده‌ی تک‌فرزندی باید از منظر روان‌شناسی رشد مورد توجه ویژه قرار گیرد. او معتقد است بسیاری از مشکلات رفتاری و هیجانی نوجوانان تک‌فرزند، نتیجه‌ی ساختار ارتباطی خاص خانواده‌هاست.
به گفته رضایی، کودک تک‌فرزند به دلیل نداشتن تجربه تعامل با همسالان در محیط خانه، فرصت تمرین مهارت‌هایی مانند همکاری، رقابت و تحمل شکست را از دست می‌دهد. او تأکید می‌کند که والدین باید آگاهانه موقعیت‌های جایگزین مانند بازی‌های گروهی، فعالیت‌های تیمی یا اردوهای آموزشی را برای فرزند خود فراهم کنند تا کمبود تعامل اجتماعی جبران شود.
رضایی با اشاره به «اضطراب عملکرد» در میان کودکان تک‌فرزند، توضیح می‌دهد: تمرکز بیش از حد والدین بر موفقیت‌های تحصیلی و رفتاری فرزند، احساس فشار دائمی برای بهترین بودن ایجاد می‌کند. این فشار، اگر بدون حمایت هیجانی و آزادی انتخاب همراه باشد، موجب کاهش اعتمادبه‌نفس و ترس از شکست در بزرگسالی خواهد شد.
او یکی دیگر از چالش‌های مهم تک‌فرزندی را وابستگی عاطفی و تأخیر در استقلال فردی می‌داند. رضایی می‌گوید والدینی که دائماً در تصمیم‌گیری‌ها مداخله می‌کنند، به‌صورت ناخواسته مانع شکل‌گیری خودکارآمدی در فرزند خود می‌شوند. از نگاه او، سپردن مسئولیت‌های کوچک به کودک، مانند تصمیم‌گیری درباره برنامه روزانه یا انجام کارهای شخصی، نخستین گام در آموزش استقلال است.
رضایی همچنین هشدار می‌دهد: بسیاری از تک‌فرزندان به دلیل ارتباط مداوم با بزرگسالان، دچار رشد شناختی زودرس ولی رشد هیجانی نارس می‌شوند. او بر اهمیت بازی آزاد، دوستی با همسالان و تجربه شکست در محیط امن تأکید دارد.
تک‌فرزندی نه تهدید، نه تضمین
تحلیل نیلوفر رضایی نشان می‌دهد که تک‌فرزندی به‌خودی‌خود پدیده‌ای آسیب‌زا نیست؛ بلکه نحوه‌ی مدیریت والدین تعیین می‌کند کودک چگونه رشد کند. اگر خانواده‌ها بتوانند میان محبت، آزادی و نظم روانی تعادل برقرار کنند، فرصت‌های اجتماعی فراهم آورند و به جای کنترل، بر همراهی تمرکز کنند، تک‌فرزند نیز می‌تواند به فردی اجتماعی، متعادل و تاب‌آور تبدیل شود.
در جهان امروز که الگوی خانواده‌ها در حال تغییر است، نگاه علمی و آگاهانه به نیازهای هیجانی و اجتماعی نسل تک‌فرزند می‌تواند از بروز بسیاری از آسیب‌های روانی در آینده پیشگیری کند. تربیت در دنیای جدید، نه صرفاً فراهم‌کردن امکانات، بلکه آموزش مهارت زیستن در جهانی است که همیشه مطابق میل ما رفتار نمی‌کند.
خبرنگار: راضیه سالاری
مسئولیت این خبر با سایت منبع و جامعه ورزشی آفتاب نو در قبال آن مسئولیتی ندارد. خواهشمندیم در صورت وجود هرگونه مشکل در محتوای آن، در نظرات همین خبر گزارش دهید تا اصلاح گردد.
آخرین اخبار ورزشی از فوتبال ایران و باشگاه های جهان را در سایت ورزشی آفتاب نو بخوانید
|
مطالب پیشنهادی از سراسر وب |
