حضرت زهرا(س) الگوی کامل حکمرانی نرم و اصلاح جامعه است

به گزارش بهداشت نیوز حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در رویداد عزای فاطمیه که در موسسه جوانان آستان قدس رضوی برگزار شد، در جمع عزاداران حضرت زهرا (س) به موضوع الگوی حکمرانی حضرت زهرا (س) پرداخت و اظهار داشت: ممکن است این پرسش ایجاد شود که مگر حضرت زهرا (س) حکومت داشته‌اند تا بخواهیم از الگوی حکمرانی ایشان سخن بگوییم؟ بعد از وفات پیامبر اعظم، حاکمیت سیاسی به امیرالمومنین (ع) سپرده شد و اساساً حکومت سیاسی به دست حضرت زهرا (س) نبود.

وی ادامه داد: حتی با وجود ولایت ایشان، امامت از آنِ ائمه اثنی عشر بود. بنابراین منظور از حکمرانی، نوعی فناوری نرم است که هدف آن تغییر وضع موجود به وضع مطلوب است؛ به عبارت دیگر، مدیریت هوشمندانه برای اصلاح جامعه و انسان‌ها است.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه در تشریح این مفهوم افزود: حکمرانی به معنای امروزی، فناوری تغییر است. مدیر این فناوری می‌خواهد وضع موجود را به سمت وضع مطلوب هدایت کند. مثال ساده آن این است که اگر در جامعه‌ای، جوانان انس کمتری به نماز و مسائل مذهبی دارند، با برنامه‌ریزی و تدبیر می‌توان این وضعیت را تغییر داد، یا اگر در منطقه‌ای گرایش به مواد مخدر بالاست، برنامه‌ای طراحی شود تا این گرایش کاهش پیدا کند. هر چند ممکن است نتیجه کامل حاصل نشود، اما هر گام به سوی اصلاح، حکمرانی محسوب می‌شود.

وی تصریح کرد: در اصطلاح عربی به حکمرانی «حکمر»و در زبان انگلیسی «Governance» گفته می‌شود و هدف آن نزدیک کردن وضع موجود به وضع مطلوب است. بنابراین وقتی از الگوی حکمرانی حضرت زهرا (س) سخن می‌گوییم، منظور حکومت سیاسی نیست بلکه راهبردها، منش و کنش‌های ایشان برای اصلاح جامعه و انسان‌هاست.

دبیرشورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به شرایط پس از وفات پیامبر اکرم (ص) گفت: پیامبر اکرم طی بیست و سه سال رسالت خود جامعه جاهلی را تغییر داد و تحول عظیمی ایجاد کرد، اما هنوز برخی مشکلات باقی مانده بود. برخی افراد دچار نفاق و بیماری قلبی بودند؛ یعنی ظاهر ایمان داشتند اما در قلبشان ایمان واقعی جاری نبود. بنابراین نیاز به گام بعدی برای اصلاح جامعه و هدایت آن وجود داشت که حضرت زهرا (س) این نقش را بر عهده گرفتند.

وی ادامه داد: پیامبر اکرم(ص) در رسالت بیست و سه ساله خود افرادی مانند سلمان، ابوذر، مقداد و عمار را تربیت کرد و آنان را به مقام‌های متعالی رساند، اما همه جامعه این‌گونه نشدند؛ برخی افراد ایمان ظاهری داشتند ولی قلبشان بیمار بود. این بیماری‌های قلبی شامل حسادت، کینه، رقیب‌کشی، قدرت‌طلبی و ثروت‌اندوزی بود که مانع پذیرش ولایت و حقیقت می‌شد.

استاد خسروپناه با ذکر مثال‌هایی گفت: این بیماری قلبی ممکن است در سطح ریز اجتماعی مانند رقیب‌کشی میان کسبه و استادان دانشگاه دیده شود یا در سطح کلان، موجب کنار زدن حق و ولایت و مخالفت با امیرالمومنین حضرت علی (ع) شود. برخی افراد گرچه شهادتین را بر زبان داشتند، ولی قلبشان بیمار بود و این بیماری مانع عمل به تعهدات دینی و اخلاقی می‌شد.

وی با تاکید بر نقش حضرت زهرا (س) در اصلاح جامعه اظهار داشت: حضرت زهرا (س) تلاش کردند این آسیب‌ها و بیماری‌های قلبی را ترمیم کنند و زمینه تغییر را فراهم نمایند. یکی از نمونه‌های عملی این حکمرانی، مدیریت فدک بود. اگر فدک در اختیار حضرت زهرا (س) و امیرالمومنین حضرت علی (ع) قرار می‌گرفت، می‌توانست نیازمندان را تأمین کند و قدرت اقتصادی اهل بیت، تبدیل به قدرت سیاسی جامعه شود».

وی افزود: با وجود منابع اقتصادی فدک، زندگی حضرت زهرا (س) و امیرالمومنین حضرت علی (ع) ساده و توأم با تقوا بود و این نشان‌دهنده آن است که هدف از حکمرانی فاطمی، نه تجمل و قدرت‌طلبی، بلکه اصلاح جامعه و خدمت به مردم بود. منابع اقتصادی و مدیریت آن در مسیر خدمت به نیازمندان، نشان‌دهنده الگویی عملی از حکمرانی فاطمی است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اوضاع جامعه پس از وفات پیامبر اکرم (ص) و نقش حضرت زهرا (س) در اصلاح آن، گفت: اولین تصمیم خلیفه اول پس از رسیدن به خلافت، تصرف فدک از حضرت زهرا (س) بود. این اقدام، نمونه‌ای آشکار از قدرت‌طلبی و رقیب‌کشی به شمار می‌رود و نشان می‌دهد که انسان‌های متدین نیز ممکن است در برابر قدرت و ثروت آسیب‌پذیر شوند.

وی با شرح وضعیت زبیر بن عوام افزود: زبیر در زمان پیامبر انسانی مؤمن، شجاع و ولایتمداری بود؛ در میدان‌های جنگ عقب‌نشینی نمی‌کرد و امام علی (ع) دفاع می‌کرد. او یکی از دوازده نفری بود که به منزل امیرالمومنین حضرت علی (ع) آمدند تا در جریان سقیفه حضور داشته باشند. زبیر نه منافق بود و نه فِی قُلُوبِهِم مَّرَض داشت. اما با گذر زمان و ورود ثروت‌های حرام و قدرت، قلب زبیر بیمار شد و او دچار دنیاپرستی و قدرت‌طلبی شد، به گونه‌ای که در جنگ جمل مقابل امیرالمومنین حضرت علی (ع) قرار گرفت».

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه تأکید کرد: این نکته مهم است که تعبیر «فِی قُلُوبِهِم مَّرَض» در قرآن کریم، تنها مترادف با منافق نیست. برخی افراد، گرچه مؤمن و نمازخوان و مؤدب به احکام اسلامی‌ هستند، اما قلبشان بیمار است و ضعف ایمان دارند. این بیماری قلبی می‌تواند ناشی از حسادت، قدرت‌طلبی، حرص و طمع، یا رذائل اخلاقی باشد که فرد را از مسیر حق و عدالت دور می‌کند.

وی با استناد به آیات قرآنی ادامه داد: در سوره بقره آیات ۸ تا ۱۰، افرادی معرفی می‌شوند که ظاهراً ایمان دارند اما در دلشان بیماری وجود دارد؛ این افراد ممکن است ایمانشان ظاهری باشد و در تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهایشان دچار ضعف و سستی شوند. در سوره مائده آیه ۵۲ نیز بیان شده که برخی مؤمنان ضعیف‌دل، با وجود ایمان ظاهری، به سرعت با دشمنان اسلام همدست می‌شوند، اما خداوند با اراده خود آنان را هدایت و اصلاح می‌کند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به دسته‌بندی جامعه پس از پیامبر(ص) افزود: سه گروه در آن زمان حضور داشتند؛دسته اول، منافقان واقعی، دسته دوم، بیماردلان یا فی قلوب مرض که مؤمن واقعی هستند اما قلبشان بیمار است و دسته سوم، مرجفون و ترسان، کسانی که امنیت روانی جامعه را متزلزل می‌کنند و مردم را دچار شک و ترس می‌سازند.

وی با بیان نقش حضرت زهرا (س) در اصلاح این جامعه گفت: حضرت زهرا (س) با این گروه‌ها مواجه شدند. این افراد منافق نبودند اما قلب‌هایشان ترسو و سست ایمان بود و حاضر به دفاع از حق و ولایت نبودند. همین عوامل باعث شد برخی افراد به حریم خانه امیرالمومنین حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) تعرض کنند که در نهایت زمینه شهادت حضرت زهرا (س) فراهم شد. امام کاظم (ع) در این‌باره می‌فرماید: «مادر امام، صدیقه شهیده است؛ بدون اجازه وارد خانه شدند و حضرت زهرا (س) را مورد ضرب و شتم قرار دادند».

وی با تحلیل دقیق آیات قرآن اظهار داشت: آیات ۴۹ و ۶۰ سوره احزاب و آیه ۵۰ سوره نور، سه دسته انسان را معرفی می‌کند؛ منافقان، بیمار دلان و ترسان. این دسته‌بندی نشان می‌دهد که بسیاری از افراد با وجود ایمان ظاهری، در مواجهه با تهدیدها و فشارها دچار سستی و اضطراب می‌شوند و امنیت روانی جامعه را متزلزل می‌کنند.

استاد خسروپناه با ارجاع به تجربه تاریخی افزود: حضرت زهرا (س) برای هدایت جامعه و ادامه رسالت پیامبر(ص)، باید با این گروه‌ها تعامل و مواجهه می‌کردند؛ جامعه‌ای که در آن مؤمنان واقعی، منافقان، بیمار دلان، مرجفون و ترسان حضور داشتند، نیازمند الگوی حکمرانی ویژه‌ای بود تا تغییر بنیادین و اصلاحات ساختاری صورت گیرد. حضرت زهرا (س) با ایمان، شجاعت و تدبیر خود، بنیان‌های تغییر و اصلاح جامعه را بنا نهادند.

وی با ذکر نمونه‌های معاصر اضافه کرد: در جامعه امروز نیز شاهد آن هستیم که برخی افراد، با وجود مؤمن بودن، دچار ضعف قلب و ترس می‌شوند و اقداماتشان امنیت روانی و اجتماعی را تهدید می‌کند. همانگونه که حضرت زهرا (س) با آگاهی و تدبیر عمل کردند، امروز نیز باید الگوی ایشان را در اصلاح جامعه، هدایت اخلاقی و مقابله با ضعف ایمان و فساد، الگو قرار دهیم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان تصریح کرد:حضرت زهرا (س) یک الگوی کامل حکمرانی بود؛ الگویی که توانست جامعه‌ای متشکل از مؤمنان واقعی، منافقان، بیمار دلان، ترسان و مرجفون را هدایت کند و در مسیر اصلاح و تحقق اهداف پیامبر اکرم (ص) قرار دهد؛ این الگو نشان می‌دهد که حکمرانی فاطمی، حکمرانی بر قلب‌ها، اخلاق و رفتارهاست و هدف آن اصلاح بنیادین جامعه و تثبیت ارزش‌های الهی است.

منبع:حوزه