خفه شدیم! تهران انتخاب شد به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان؛ پایتخت دیگر نفس نمی‌کشد

شایانیوز– تهران امروز نماد بحران سیستماتیک و سیاست‌زده است، بحرانی که هر روز  زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند و نفس کشیدن را به یک معامله خطرناک با سلامت تبدیل کرده است. شاخص‌های جهانی، تهران را آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرده‌اند و این هشدار صرفاً یک آمار نیست، بلکه بازتاب عمیق ناکارآمدی‌های سیستم مدیریتی و سیاست‌های اقتصادی رانتی است که اجازه می‌دهد صنایع آلاینده با لابی‌های قدرتمندشان، بدون کوچک‌ترین محدودیتی فعالیت کنند و هر روز بر حجم ذرات معلق و گازهای سمی بیفزایند خودروهای فرسوده، روزانه حجم عظیمی از ذرات معلق و گازهای سمی را وارد هوا کنند. در این میان، دولت و شهرداری نه تنها راهکارهای جدی ارائه نمی‌کنند، بلکه با تعطیلی‌های نمایشی مدارس و ادارات، بحران را به یک شوآف رسانه‌ای و سیاسی تبدیل کرده‌اند؛ در حالی که سوداگران صنایع آلاینده و رانتی‌ها که اصلی‌ترین منابع آلاینده هستند همچنان آزادانه و با آرامش کامل به فعالیت خود ادامه می‌دهند و درآمدهای هنگفت خود را بدون هیچ کنترلی تضمین می‌کنند. در این آشفته بازار، فقط مردم و اقتصاد خرد قربانی این معادله خطرناک می‌شوند.

علل پشت پرده؛ از خودرو و صنایع تا شبکه رانت و فساد

اگر سطحی نگاه کنیم، آلودگی تهران محصول خودروهای فرسوده و صنایع آلاینده است، اما وقتی به عمق ماجرا می‌رویم، مشخص می‌شود که این فاجعه حاصل شبکه‌ای پیچیده از فساد، رانت و فشارهای سیاسی است که اجرای قوانین محدود کننده را عملاً غیرممکن می‌کند. معاینه فنی خودروها به یک بازی صوری تبدیل شده، صنایع بزرگ آلاینده با لابی‌های قوی و نفوذ پشت پرده از هر محدودیتی گریخته‌اند و طرح‌های کوتاه ‌مدت کاهش آلودگی، بیش از آنکه به سلامت مردم توجه کنند، ابزاری برای نمایش رسانه‌ای ناکارآمدی‌های مسئولان شده‌اند. گمانه‌زنی‌هایی که توسط فعالان محیط زیست مطرح می‌شود، حتی حاکی از این است که تعطیلی‌های مکرر و هشدارهای موقتی، عمدتاً به هدف پوشش ضعف سیستم مدیریت شهری و توجیه ناکارآمدی اقتصادی و سیاسی انجام می‌شود و نه به هدف محافظت واقعی از شهروندان.

تعطیلی‌های موقتی و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی

متولیان امر با تعطیلی‌های نمایشی مدارس و ادرات، بحران را موقتاً پوشش داده و آن را به یک شوآف رسانه‌ای تقلیل می‌دهند. به خیال خودشان می‌خواهند مسئولیت را از سر خود باز کرده و کاری انجام داده باشند! مبادا کسی بگوید چرا نشسته‌اید و کاری نمی‌کنید؟ این به اصطلاح تمهیداتشان، در عمل به پماد مالیدن روی زخمی عمیق می‌ماند؛ زخمی که سال‌هاست بر ریه و زندگی شهروندان زده شده و حالا سر باز کرده و از آن چرک بیرون می‌زند.

با این میزان از ناآگاهی مسبوق به سابقه‌ آقایان، بعید نیست ندانند که تعطیلی مدارس نه تنها روند آموزش را مختل می‌کند و خانواده‌ها را با چالش نگهداری کودکان روبرو می‌سازد، بلکه فشار روانی و اقتصادی بر طبقات متوسط و ضعیف را نیز افزایش می‌دهد، در حالی که از سوی دیگر، تعطیلی ادارات و کسب ‌و کارها، تولید و بهره‌وری را کاهش داده و اقتصاد شهریرا فلج می‌کند، در حالی که صنایع آلاینده اصلی که به واسطه نفوذ و لابی پشت پرده از محدودیت‌ها معافند، به فعالیت خود ادامه می‌دهند و در یک تضاد آشکار، سلامت عمومی قربانی منافع اقتصادی گروه‌های خاص می‌شود.

پیامدهای انسانی؛ نسل‌ها در معرض خطر

آلودگی هوا، نه یک مسئله کوتاه‌ مدت، بلکه بحرانی با اثرات بلند مدت بر سلامت عمومی است. ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون قادرند وارد ریه‌ها و جریان خون شوند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی، سکته و سرطان را به شدت افزایش دهند. کودکان، سالمندان و بیماران مزمن بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند، اما در غیاب نظارت مستمر و اصلاحات واقعی، مسئولان تنها به تعطیلی‌های نمایشی و توصیه‌های سطحی اکتفا کرده‌اند. برخی کارشناسان حتی حدس می‌زنند که بخشی از این بی‌عملی، عمدتاً تحت فشار لابی‌های اقتصادی و سیاسی است که نفعشان با محدودیت‌های محیط زیستی در تضاد است و لذا هر اصلاح جدی و دلسوزانه، به صورت سیستماتیک مهار می‌شود.

اقتصاد و سلامت عمومی؛ قربانی دود و سیاست

بحران آلودگی و تعطیلی‌های نابخردانه، علاوه بر پیامدهای انسانی، اقتصاد تهران را که چندان هم سرپا نبود و تلو تلو می‌خورد، حالا فلج کرده است. در حالی که صنایع اصلی آلاینده بدون هیچ وقفه‌ای به سودآوری ادامه می‌دهند. این تفاوت آشکار میان «آلودگی با نفوذ» و «توقف اقتصادی بدون نفوذ»، اعتماد عمومی را به سیاست‌های رسمی تضعیف کرده و شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی را عمیق‌تر می‌کند. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این وضعیت، عمدتاً نتیجه اولویت‌بخشی کوتاه ‌مدت سیاسی و اقتصادی به جای منافع شهروندان است و این الگوی ناکارآمدی، اعتماد به دولت و نهادهای اجرایی را به شدت کاهش داده است.

گمانه‌زنی‌ها و انگیزه‌های پنهان

در کنار واقعیت‌های ملموس، گمانه‌زنی‌هایی مطرح شده که نشان می‌دهد بحران آلودگی می‌تواند به عنوان ابزاری برای کنترل جامعه، توجیه ناکارآمدی و سرپوش گذاشتن بر ضعف سیاست‌گذاری‌ها مورد استفاده قرار گیرد. تعطیلی‌های مکرر و هشدارهای رسانه‌ای، بیش از آنکه سلامت مردم را تضمین کنند، نوعی نمایشی سیاسی هستند که ناکارآمدی سیستم حمل و نقل و صنایع آلایندهو هزار و یک نقص دیگر را پنهان می‌کنند و به نوعی، رأی به بی‌عملی و استمرار فساد را مشروعیت می‌بخشند. این سناریو، اگرچه مستند نشده، اما با واقعیت آشکار ضعف نظارت، فساد و بهره‌برداری گروه‌های خاص، همخوانی عجیب و قابل تأملی دارد.

تهران؛ شهری که دیگر نفس نمی‌کشد

حال و روز تهرانِ امروز که آلوده‌ترین شهر جهان است، نماد یک بحران ساختاری، اخلاقی و مدیریتی است که میلیون‌ها نفر را در معرض خطر فوق العاده جدی قرار داده و زندگی روزمره آنها را مختل کرده است. آلودگی هوا، نه صرفاً یک مشکل زیست‌محیطی، بلکه بازتاب آشکار ناکارآمدی، فساد و سیاست‌زدگی است که نسل‌ها را قربانی کرده و می‌کند و عمر و جان مردم را تحلیل می‌برد. گرچه دیر شده اما مسئولان آگاه باشند و از گذشتگان خود عبرت بگیرند و به جای اقدامات نمایشی، اصلاحات واقعی، نظارت مستمر و قوانین بازدارنده را اجرا کنند.

اکنون نیز در این برهه تاریخی پشت پنجره دفتر کارتان بایستید و حاصل کار خود را تماشا کنید:

تهران را به شهری تبدیل کردید که در دود، فساد و سیاست‌های رانتی شما دارد خفه می‌شود و نسل‌ها قربانی می‌شوند؛ و ایضاً آرزوها و امیدها….

اما با تمام اینها   روشن باد فرداها، آزاد باد ایران ما و سرنگون باد بنای ظلم