توقیف نفت ونزوئلا؛ پیام رویارویی یا تصاحب نفت سنگین برای آمریکا؟

آفتاب نو – گروه سیاسی: روز پنج‌شنبه ۲۰ آذرماه (۱۰ دسامبر ۲۰۲۵) دولت ایالات متحده آمریکا در اقدامی بی‌سابقه یک نفتکش بسیار بزرگ حامل نفت ونزوئلا را در آب‌های کارائیب، نزدیک ساحل ونزوئلا توقیف کرد. این نفتکش که به‌نام اسکیپر (Skipper) شناخته می‌شود، قبلا با نام آدیسا (Adisa) شناخته می‌شد و از سال ۲۰۲۲ در لیست تحریم‌های آمریکا قرار داشت. وزارت خزانه‌داری آمریکا آن را در لیست سیاه قرار داده بود. این عملیات توقیف توسط گارد ساحلی آمریکا با پشتیبانی نیروهای نظامی انجام شد و عملیات روی عرشه کشتی، با فرود هلیکوپترها و نیروهای ویژه گزارش شده است.

بر اساس داده‌های ردیابی و تحلیل‌های مستقل، نفتکش اسکیپر حامل حدود ۲ میلیون بشکه نفت سنگین ونزوئلا بود که از پایانه نفتی اصلی این کشور در خلیج خوزه (Jose) بارگیری شده بود. بخشی از این محموله نیز برای یک شرکت دولتی کوبایی بوده است، زیرا ونزوئلا سال‌ها نفت با تخفیف به کوبا ارسال کرده است تا به بخشی از نیاز انرژی این کشور پاسخ دهد.

دولت ایالات متحده اعلام کرده که توقیف این نفتکش بخشی از تلاش گسترده‌تر برای مقابله با شبکه‌های انتقال نفت تحریم‌شده است که آمریکا آنها را «ناوگان سایه» می‌نامد. این شبکه‌ها با استفاده از پرچم‌های جعلی، خاموش‌کردن سیستم‌های ردیابی و انتقال نفت کشتی به کشتی تلاش می‌کنند نفت صادراتی از ونزوئلا و ایران را به بازارهایی مثل چین منتقل کنند. وزارت دادگستری آمریکا و دیگر مقامات رسمی در رسانه‌های اجتماعی اعلام کردند که این نفتکش و محموله آن تحت فرآیند قانونی مصادره قرار می‌گیرند و ممکن است نفت روی عرشه نیز به تصرف دولت آمریکا درآید.

دولت ونزوئلا این اقدام را محکوم کرد و آن را «سرقت آشکار منابع طبیعی» و «دزدی دریایی بین‌المللی» نامید. مقام‌های کاراکاس ضمن انتقاد شدید از واشنگتن اعلام کردند که این اقدام به‌عنوان نقض حاکمیت کشورشان تلقی می‌شود و قصد دارند موضوع را به مجامع بین‌المللی ببرند.

براساس گزارشی از الجزیره، برخی تحلیلگران حقوق بین‌الملل معتقدند که چون نفتکش تحت پرچم گویان حرکت می‌کرده و احتمالا به‌عنوان یک شناور «بدون ملیت» یا نامعتبر در قوانین دریایی تلقی می‌شود، آمریکا می‌تواند مطابق با کنوانسیون حقوق دریاها این کشتی را متوقف کند. در مقابل، گروهی از کارشناسان معتقدند که توقیف یک کشتی متعلق به کشور دیگر در آب‌های بین‌المللی به‌طور یکجانبه و بر اساس تحریم‌های داخلی یک کشور دیگر اقدام بحث‌برانگیزی است و مشروعیت بین‌المللی آن محل پرسش است.

واکنش‌های بین‌المللی به این رویداد متفاوت بوده‌اند. ماریا کورینا ماچادو، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا و برنده جایزه صلح نوبل، از این اقدام آمریکا حمایت کرده و آن را گامی ضروری برای مقابله با رژیم نیکلاس مادورو خوانده است. او استدلال کرده که درآمد نفت، بخش مهمی از منابع رژیم مادورو را برای سرکوب داخلی و ثبات سیاسی فراهم می‌کند و هر اقدامی برای کاهش این درآمد می‌تواند به تغییر درونی کمک کند.

در مقابل، برخی از قانون‌گذاران آمریکایی نیز نسبت به این عملیات انتقاد کرده‌اند. گروهی از سناتورها هشدار داده‌اند که چنین اقداماتی می‌تواند به‌جای مبارزه با قاچاق و تحریم، آمریکا را به درگیری نظامی با دولت ونزوئلا نزدیک‌تر کند و حتی موجب تشدید تنش‌ها در منطقه شود. این منتقدان می‌گویند که توجیه‌های ارائه‌شده از سوی دولت آمریکا شامل ابهامات حقوقی است و ممکن است پیامدهای ژئوپلیتیکی خطرناکی داشته باشد.

با توقیف این نفتکش و افزایش فشارها، دولت آمریکا همزمان تحریم‌های تازه‌ای را علیه اعضای خانواده مادورو و چندین نفتکش دیگر اعلام کرده است. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های مالی و نهادهای مرتبط با مالکیت یا عملیات این نفتکش‌ها است و هدف آن افزایش هزینه مشارکت در شبکه‌های نفتی تحریم‌شکن خوانده شده است. این سیاست بخشی از رویکرد کلان فشار واشنگتن بر ونزوئلا است و ممکن است به کاهش صادرات نفت این کشور، یا حداقل افزایش هزینه‌های لجستیکی آن بینجامد.

بازتاب این خبر در بازارهای جهانی نیز محسوس بوده است. بلافاصله پس از انتشار گزارش‌های مربوط به توقیف، قیمت نفت خام در بازارهای جهانی افزایش یافت. این افزایش نشان‌دهنده حساسیت بازار انرژی به پیامدهای ژئوپلیتیک و نگرانی از اختلال در عرضه نفت است، هرچند تحلیلگران هشدار داده‌اند که این افزایش کوتاه‌مدت ممکن است ادامه‌دار نباشد مگر اینکه تحولات سیاسی و نظامی گسترده‌تری رخ دهد.

همچنین براساس گزارشی از رویترز، از منظر تحلیل اقتصادی، اقدام آمریکا می‌تواند هزینه فعالیت‌های نفتی غیررسمی و شبکه‌های سایه را افزایش دهد، زیرا شرکت‌های کشتیرانی و بیمه‌ها اکنون با ریسک حقوقی جدی‌تری مواجه‌اند. با این حال، چنین اقدامات تنش‌زا نمی‌تواند به‌تنهایی صادرات نفت کشورهایی مانند ونزوئلا و ایران را قطع کند، بلکه تجارت آنها را پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر می‌کند.

با توجه به سابقه روابط انرژی میان ونزوئلا و ایران، باید توجه کرد که این ۲ کشور در سال‌های اخیر به‌دلیل تحریم‌های آمریکا همکاری‌های نفتی متقابل داشته‌اند، از جمله تبادل نفت و خدمات فنی و لجستیکی. این همکاری‌ها باعث شده است که شبکه‌های حمل‌ونقل غیررسمی و «ناوگان سایه» شکل بگیرند که مورد هدف تحریم‌های غرب هستند. در نتیجه، توقیف اسکیپر نه تنها یک تک‌حادثه نیست بلکه بخشی از یک نبرد گسترده‌تر بر سر کنترل جریان انرژی و نقض یا رعایت تحریم‌های بین‌المللی تلقی می‌شود.

در نهایت، این رویداد می‌تواند نقطه عطفی در تنش‌های ژئوپلیتیک منطقه کارائیب و در سیاست‌های تحریمی آمریکا باشد. پیامدهای بلندمدت این اقدام هنوز نامشخص است، اما تحلیلگران می‌گویند ممکن است باعث تشدید رقابت میان قدرت‌های جهانی بر سر فروش و کنترل منابع انرژی شود و نقش کشورهایی مانند ایران و ونزوئلا را در بازار جهانی نفت پیچیده‌تر سازد.