به گزارش اقتصادنیوز، آذرماه برای بازار ارز ایران، ماهِ جابه‌جایی‌های سریع و بازتعریف پیاپی سطح تعادلی بود؛ بازاری که در آن، قیمت‌ها کمتر با منطق عرضه و تقاضای روزمره توضیح داده می‌شد و بیشتر زیر سایه «انتظارات تورمی»، «ابهام سیاسی» و «سیگنال‌های سیاستی» حرکت می‌کرد.

نتیجه این ترکیب، ماهی شد که از یک عقب‌نشینی آرام در ابتدای آذر آغاز شد، سپس با تحریک خبرهای سیاسی و تصمیمات اقتصادی شتاب گرفت، در میانه مسیر رکوردهای تازه ساخت، با مداخلات بازارساز چند کانال اصلاح کرد و دوباره در روزهای پایانی، وارد فاز نوسان سنگین و رکوردزنی شد.

بازار ارز در نهمین ماه سال، شاهد نوسانات شدید قیمت‌ها و رکوردزنی‌های تاریخی بود. با نزدیک شدن به پایان سال میلادی و آغاز تقاضای تجاری در بازار در این ماه، قیمت‌ها مسیر صعودی را پیمودند. 

قیمت دلار آزاد و هرات در نخستین روز کاری ماه آذر در کانال ۱۱۲ هزار تومان بازگشایی شد و درهم امارات در نزدیکی مرز ۳۱ هزار تومان. در آخرین روز هفته چهارم آذر، قیمت دلار آزاد با جهش و ثبت رکورد تاریخی تا نرخ 132 هزار و 70 تومان بالا رفت و در نهایت با نرخ 131 هزار و 800 تومان به پایان برد.

قیمت دلار هرات نیز در پایان هفته آخر ماه تا کف کانال 132 هزار تومان بالا رفت و سقف تاریخی جدیدی به ثبت رساند و در نهایت در محدوده 130 هزار تومان بسته شد. قیمت درهم امارات نیز در آخرین روز هفته با ثبت رکورد 36 هزار و 450 تومان به بالاترین قیمت خود در تاریخ رسید.

در آذرماه، درهم امارات با بازدهی ۱۷.۶۳ درصدی بیشترین رشد را در میان ارزهای مورد بررسی ثبت کرد و در جایگاه نخست قرار گرفت؛ پس از آن دلار آزاد با افزایش ۱۷.۱۹ درصدی حرکت کرد و دلار هرات نیز با بازدهی ۱۵.۸۵ درصدی در رتبه بعدی ایستاد، به‌طوری‌که هر سه ارز، ماه را با رشد معنادار به پایان رساندند، اما شدت رشد درهم اندکی بالاتر از دلار آزاد بود.

شروع با عقب‌نشینی؛ آرامشی که اطمینان نساخت

نخستین روز کاری آذر با عقب‌نشینی دلار آزاد آغاز شد. اسکناس آمریکایی پس از شروع در سطحی بالاتر، به محدوده ۱۱۲ هزار تومان برگشت و در پایان روز روی ۱۱۲ هزار و ۴۶۰ تومان بسته شد.

هم‌زمان دلار هرات در مسیر نزولی حرکت کرد و درهم امارات در نزدیکی مرز ۳۱ هزار تومان متوقف شد. در بازار رسمی نیز دلار مبادله‌ای بدون تغییر ماند و یورو افت کرد.

هفته نخست؛ چرخش تدریجی و بازگشت تقاضای احتیاطی

با عبور از شوک ابتدایی، نرخ‌ها در ادامه هفته مسیر متفاوتی را پیمودند و بازار نشان داد در سطوح پایین‌تر، تقاضا آماده فعال شدن است. دلار آزاد از ۱۱۲ هزار و ۴۶۰ تومان ابتدای هفته، در پایان هفته به ۱۱۴ هزار و ۱۰ تومان رسید.

دلار هرات نیز از ابتدای کانال ۱۱۲ هزار تومان حرکت کرد و روی ۱۱۳ هزار و ۲۰۰ تومان بسته شد.

درهم امارات هم از کانال ۳۰ هزار تومان آغاز کرد و در پایان هفته در میانه کانال ۳۱ هزار تومان تثبیت شد. این چرخش تدریجی، صرفاً یک نوسان عادی نبود؛ پیام آن این بود که کف‌های قیمتی، خریدار دارند و بازار در حال ساختن یک سطح جدید از انتظارات است؛ سطحی که هر خبر منفی می‌تواند آن را به سکوی پرتاب تبدیل کند.

سیگنال بنزین؛ تقویت انتظارات تورمی و جهش کانالی

محرک اصلی هفته نخست، خبر تصویب نرخ سوم بنزین در هیأت وزیران بود؛ خبری که اگرچه مستقیم به بازار ارز مربوط نیست، اما به لحاظ انتظاری نقش یک علامت تورم‌زا را ایفا می‌کند. پس از انتشار خبر افزایش قیمت بنزین، دلار آزاد ابتدا با گپ منفی در ۱۱۳ هزار و ۳۰۰ تومان باز شد، اما در نیمه دوم روز وارد کانال ۱۱۴ هزار تومان شد و در پایان معاملات روی ۱۱۴ هزار و ۲۲۰ تومان قرار گرفت.

این الگوی رفتاری، معنای روشنی داشت: فشار تقاضا در لایه‌های زیرین بازار فعال است و افت‌های مقطعی، اگر با سیگنال‌های تورمی همراه شود، دوام نمی‌آورد. در آخرین روز کاری هفته نیز دلار آزاد با ۱۱۴ هزار و ۲۰۰ تومان باز شد و با کاهش جزئی روی ۱۱۴ هزار و ۱۰ تومان نشست؛ عقب‌نشینی محدود که بیشتر نشانه حضور فعال بازارساز برای کنترل نوسان بود، تا نشانه تغییر نگاه بازار.

در کنار دلار آزاد، سایر ارزها هم به‌طور معناداری حرکت کردند. دلار هرات در محدوده ۱۱۲ تا ۱۱۳ هزار تومان نوسان داشت و تحت فشار عرضه و تقاضای منطقه‌ای عقب و جلو رفت. درهم امارات نیز از کانال ۳۰ هزار تومان به ۳۱ هزار تومان صعود کرد و در این محدوده تثبیت شد. اهمیت این هم‌راستایی در آن است که بازار داخل، در مقاطع التهاب، از «نرخ‌های بیرونی» به‌عنوان قطب‌نما استفاده می‌کند؛ به‌ویژه درهم که در بسیاری از مدل‌های معامله‌گری، نرخ راهنمای محاسبه و برآورد کف و سقف دلار تلقی می‌شود. بنابراین هر جهش در درهم، حتی اگر کوتاه باشد، می‌تواند انتظارات را در بازار تهران تقویت کند.

هفته دوم؛ از کانال ۱۱۵ تا سقف تاریخی ۱۲۱ هزار تومان

با ورود به هفته دوم آذر، بازار وارد فاز پرهیجان‌تری شد. دلار آزاد هفته را از کانال ۱۱۵ هزار تومان آغاز کرد، در میانه هفته سقف تاریخی ۱۲۱ هزار و ۱۴۰ تومان را لمس کرد و در پایان هفته با عقب‌نشینی ملایم در سطح ۱۱۹ هزار و ۸۳۰ تومان بسته شد.

دلار هرات و درهم امارات نیز هم‌جهت با بازار تهران حرکت کردند و رکوردهای تازه ثبت کردند؛ به‌طوری که دلار هرات تا حوالی ۱۱۸ هزار و ۸۰۰ تومان بالا رفت و درهم امارات به محدوده‌های بالاتر از ۳۲ هزار تومان رسید و در مقاطعی حتی سقف‌های جدید را تجربه کرد.

آنچه در هفته دوم برجسته بود، «تغییر فاز روانی» بود: وقتی دلار از مرزهای روانی عبور می‌کند، بازار وارد وضعیتی می‌شود که در آن، مقاومت‌های قبلی کارایی کمتری دارند و معامله‌گر به‌جای تحلیل تعادل، به دنبال مدیریت ریسک جا ماندن از موج می‌رود.

چرا بازار در هفته دوم جهش کرد؟ ترکیب فصلی، سیاسی و رفتاری

در این مقطع، چند عامل هم‌پوشان نقش‌آفرینی کرد. فشار تقاضای فصلی پایان سال میلادی، نیاز واردکنندگان و بنگاه‌ها به تسویه حساب‌های ارزی، و فعال شدن خریدهای احتیاطی در فضای مبهم سیاسی، به یکدیگر گره خورد. هم‌زمان، سفته‌بازی و معاملات لحظه‌ای در فضای غیررسمی هم به شتاب نوسان افزود و باعث شد دامنه حرکت روزانه بزرگ‌تر شود.

از سوی دیگر، بازارساز تلاش کرد با عرضه هدفمند، مانع تثبیت نرخ در کانال‌های بالاتر شود و تا حدی توانست جلوی ورود سریع دلار به سطوح بالاتر را بگیرد؛ اما همین «مهار مقطعی» نیز نتوانست ذهنیت کلی بازار را تغییر دهد، زیرا ریشه انتظارات تورمی و نااطمینانی همچنان برقرار بود.

هفته سوم؛ نبرد نفس‌گیر بین موج صعود و مداخله سنگین

هفته سوم آذر با جهشی غیرمنتظره آغاز شد و دلار آزاد تنها چند روز بعد تا حوالی ۱۲۷ هزار تومان بالا رفت و سقف تازه‌ای ساخت. دلار هرات نیز هم‌زمان تا محدوده ۱۲۷ هزار و ۱۰۰ تومان پیش رفت و درهم امارات وارد کانال ۳۵ هزار تومان شد؛ نقطه‌ای که بازار را وارد فاز رکوردشکنی کرد و موجی از نگرانی و هیجان در میان معامله‌گران شکل گرفت. با این حال، این صعود دوام نیاورد.

ورود سنگین بازارساز و تزریق منابع ارزی، روند نزولی را کلید زد و نرخ‌ها چند کانال عقب نشستند؛ به‌گونه‌ای که دلار آزاد تا محدوده ۱۲۴ هزار و ۶۳۰ تومان پایین آمد و دلار هرات و درهم نیز کاهش‌های هم‌زمان را تجربه کردند.

پایان هفته اما، باز هم تصویر متفاوتی داشت و بازار در محدوده‌های بالاتر تثبیت شد؛ پیامی روشن که اگرچه مداخله‌ها می‌توانند «شدت هیجان» را کم کنند، اما تا زمانی که تقاضا و انتظارات تورمی فعال است، بازار تمایل دارد در ارتفاع بالاتر به تعادل برسد.

روزهای پایانی آذر؛ شوک، اصلاح و بازگشت به سقف‌سازی

در روزهای پایانی ماه، بازار وارد مرحله‌ای شد که می‌توان آن را «نوسان سنگین با قیمت‌گذاری جدید» نامید. ابتدا دلار آزاد با جهشی کم‌سابقه تا ۱۲۹ هزار و ۲۵۰ تومان بالا رفت و بازار رکوردهای تازه‌ای را ثبت کرد؛ اما در دومین روز کاری، با فرمان بازارساز گشایش منفی و افت دوکانالی رخ داد و دلار در نهایت روی ۱۲۸ هزار و ۳۹۰ تومان ایستاد. همین رفت‌وبرگشت تند نشان داد، بازار شکننده است و کوچک‌ترین تغییر در سمت عرضه یا روایت سیاست‌گذار، می‌تواند مسیر روز را عوض کند.

در ادامه، بانک مرکزی از بسته تصمیمات عملیاتی برای مدیریت بازار سخن گفت؛ از اصلاح سازوکار تخصیص و تأمین ارز، تا افزایش کارایی مرکز مبادله و کاهش زمینه‌های سفته‌بازی. در کنار آن، تشدید نظارت بر شبکه بانکی و تمرکز بر مقابله با تراکنش‌های مشکوک و حساب‌های اجاره‌ای نیز در دستور کار قرار گرفت؛ اقداماتی که از منظر بازار، پیام «جدی‌تر شدن برخورد» را داشت، اما کافی نبود تا انتظارات افزایشی به‌طور پایدار عقب‌نشینی کند.

چند روز بعد، دوباره موج تقاضا فعال شد. دلار آزاد از کانال ۱۳۰ هزار تومان عبور کرد، دامنه نوسان روزانه بزرگ‌تر شد و در مقاطعی تا سطوح ۱۳۱ هزار و ۶۶۰ تومان و حتی نزدیک ۱۳۲ هزار تومان پیش رفت.

دلار هرات نیز سقف‌های جدید ساخت و درهم امارات رکوردهایی در حوالی ۳۶ هزار تومان ثبت کرد. این مرحله از بازار، بیش از آنکه مبتنی بر معامله‌گری آرام باشد، به «جنگ عرضه و تقاضا» شباهت داشت؛ جایی که قیمت در یک روز هم سقف می‌زد، هم اصلاح می‌کرد و دوباره بالا می‌آمد. چنین الگویی معمولاً زمانی شکل می‌گیرد که بازار هم از کمبود سیگنال‌های آرامش‌بخش رنج می‌برد و هم مطمئن نیست سیاست‌گذار تا چه حد قادر یا مایل به تثبیت پایدار است.

آذر ماه تثبیت در ارتفاع، نه بازگشت به تعادل پایین‌تر

آذرماه در نهایت یک تصویر روشن از وضعیت بازار ارز ارائه داد؛ بازار وارد دوره‌ای شده که در آن، «ریسک» به متغیر اصلی قیمت‌گذاری تبدیل شده است. در ابتدای ماه، عقب‌نشینی رخ داد، اما به اطمینان نینجامید؛ در میانه ماه، خبرهای سیاسی و سیگنال‌های تورمی، بازار را وارد فاز رکوردزنی کرد؛ و در انتهای ماه، با وجود مداخلات و بسته‌های سیاستی، نوسان سنگین ادامه یافت و نرخ‌ها در سطوح بالاتر تثبیت شدند.

در چنین شرایطی، نقش بازارساز بیش از آنکه تغییر جهت روند باشد، کنترل ضرب‌آهنگ نوسان است؛ یعنی می‌تواند جلوی جهش‌های ناگهانی را بگیرد، اما برای تغییر پایدار مسیر، بازار به چیزی فراتر از مداخله نیاز دارد: کاهش نااطمینانی، شفافیت سیاستی و سیگنال‌هایی که انتظارات تورمی را متقاعد کند. آذر دقیقاً نشان داد هر جا این سیگنال‌ها کمرنگ شد، بازار با سرعت، سطح جدیدی از قیمت را تعریف کرد و هر اصلاح را نه پایان روند، بلکه توقفی کوتاه در مسیر پرریسک خود تلقی کرد.

چشم‌انداز دی‌ماه بازار ارز؛ نوسان در ارتفاع بالا با ریسک حرکت به کانال‌های بالاتر

با آغاز دی‌ماه، بازار ارز به‌طور طبیعی وارد دوره‌ای می‌شود که تقاضای تجاری پایان سال میلادی نقش پررنگی در سمت تقاضا ایفا می‌کند؛ تقاضایی که معمولاً تا حوالی هفته اول و حتی ۱۰ روز ابتدایی دی فعال باقی می‌ماند.

در این مقطع، با توجه به بسته‌شدن دلار آزاد آذرماه در محدوده ۱۳۱ تا ۱۳۲ هزار تومان، انتظار می‌رود بازار در روزهای ابتدایی دی‌ماه بیشتر درگیر تلاش برای تثبیت بالای مرز روانی ۱۳۰ هزار تومان باشد تا اصلاح عمیق. در این سناریو، دلار هرات می‌تواند در بازه ۱۲۹ تا ۱۳۱ هزار تومان نوسان کند و درهم امارات نیز در محدوده ۳۵ هزار و ۵۰۰ تا ۳۶ هزار و ۵۰۰ تومان رفت‌وبرگشت داشته باشد؛ محدوده‌هایی که هم با رفتار آذرماه هم‌خوان است و هم بازتاب فشار تقاضای فصلی و انتظارات انباشته‌شده بازار محسوب می‌شود.

در ادامه دی‌ماه و با فروکش‌کردن تدریجی تقاضای تجاری، نقش بازارساز در مهار نوسانات پررنگ‌تر خواهد شد و احتمال اصلاح‌های محدود افزایش می‌یابد. در صورت تشدید مداخلات، دلار آزاد می‌تواند تا محدوده ۱۲۷ تا ۱۲۹ هزار تومان عقب بنشیند، دلار هرات به بازه ۱۲۶ تا ۱۲۸ هزار تومان نزدیک شود و درهم امارات نیز تا حوالی ۳۴ هزار و ۵۰۰ تومان اصلاح کند؛ اما نکته کلیدی آن است که این عقب‌نشینی‌ها، در بستر تورم بالا و انتظارات تورمی تثبیت‌شده، بیشتر ماهیت اصلاحی و موقتی خواهند داشت تا تغییر روند.

مادامی که سیگنال معتبری از مهار پایدار تورم یا کاهش ریسک‌های کلان مخابره نشود، بازار ارز همچنان ظرفیت بازگشت به مسیر صعودی و حتی تلاش برای تثبیت در سطوح بالاتر از ۱۳۲ هزار تومان را حفظ می‌کند. تجربه آذرماه نشان داد که در چنین فضایی، هر کنترل مقطعی بیشتر به معنای وقفه در مسیر حرکت است، نه حذف سناریوی کانال‌های بالاتر؛ بنابراین دی‌ماه را می‌توان ماه نوسان در ارتفاع بالا دانست، بازاری که میان فشار تقاضای ابتدای ماه، مداخلات بازارساز و سایه سنگین تورم، در حال بازتعریف تعادل خود خواهد بود.