وقتی صحبت از رقابت در حوزه قدرت هوایی می‌شود، بسیاری معتقدند مهم‌ترین بخش این معادله، خود خلبانی است که داخل کابین می‌نشیند. بااین‌حال، دادن بهترین ابزارها به آن خلبان، انجام مأموریت را بسیار آسان‌تر می‌کند. قرن بیست‌ویکم شاهد گسترش فناوری پنهانکاری و تسلیحات کامپیوتری پیشرفته بوده که با سرعتی فوق‌العاده تکامل یافته‌اند و آسمان اکنون به میدان جنگی بسیار پیچیده‌تر از هر زمان دیگری تبدیل شده است.

در پاسخ به چشم‌انداز دائماً در حال تغییر رقابت جهانی صنایع دفاعی، همه بازیگران بزرگ جهان امروز در تلاش‌اند تا به طراحی هواپیماهای جنگی پیشرفته‌تر دست یابند. در این فهرست، به بهترین جنگنده‌های دنیا در سال ۲۰۲۵ می‌پردازیم. این رتبه‌بندی با نسل قدیمی‌تر جنگنده‌ها که برای مقابله با چالش‌های مدرن تکامل یافته‌اند آغاز می‌شود و با جدیدترین و پیشرفته‌ترین پرندگان جنگی فعال در حال حاضر خاتمه می‌یابد.

F-16 Fighting Falcon

لاکهید مارتین

جنگنده F-16 Fighting Falcon که در اصل توسط جنرال داینامیکس و برای برنامه موسوم به Fighter Mafia متعلق به نیروی هوایی آمریکا در دهه ۱۹۷۰ طراحی شد، یکی از خاص‌ترین و مشهورترین جت‌های جنگنده در تاریخ است. این هواپیما که با نام Viper به معنای افعی نیز شناخته می‌شود، از ابتدا با هدف تبدیل‌شدن به یک جنگنده سبک‌وزن مخصوص نبردهای نزدیک طراحی شد. اکنون پس از نزدیک به نیم قرن خدمت، این جنگنده به یکی از همه‌کاره‌ترین، اقتصادی‌ترین و توانمندترین جنگنده‌های چندمنظوره قرن ۲۱ تبدیل شده است.

اگرچه در مقایسه با جنگنده‌های پنهانکار نسل پنجم، این هواپیما قدیمی به‌نظر می‌رسد، اما هرگز قرار نبود یک جنگنده تمام‌عیار برای تسلط هوایی باشد و در نقش «چاقوی سوئیسی» خود به‌شکلی استثنایی عمل می‌کند. این جنگنده برای مانورپذیری خیره‌کننده‌اش محبوب خلبانان است و فرماندهان نیز به دلیل انعطاف عملیاتی بالا و هزینه پایین هر مأموریت، آن را ترجیح می‌دهند.

F-16 در ابتدا یک برنامه مشترک چندملیتی برای کشورهای عضو ناتو بود. مدل‌های متعدد این جنگنده در طول سال‌ها ساخته شده و بارها توان خود را در میدان جنگ ثابت کرد. امروز هنوز بیش از ۲,۰۰۰ فروند اف-۱۶ در کشورهای مختلف فعال‌اند و حتی سفارش‌های جدید نیز در صف تولید قرار دارند.

F-16 بدون تردید بهترین جنگنده جهان نیست، اما همچنان یکی از بهترین گزینه‌ها برای ایجاد توان هوایی مؤثر بدون تحمل هزینه‌ها و ریسک‌های سنگین یک جنگنده «لوکس» نسل پنجمی است. تولید این جنگنده که اولین پروازش در سال ۱۹۷۴ انجام شد، همچنان ادامه دارد؛ تاکنون بیش از ۴,۶۰۰ فروند از آن ساخته شده و این جنگنده در ۲۵ کشور جهان خدمت می‌کند. شرکت لاکهید مارتین که خط تولید فایتینگ فالکون را از جنرال داینامیکس را به ارث برده، فعلاً هیچ برنامه‌ای برای توقف تولید آن ندارد.

Rafale

داسو

جنگنده فرانسوی رافال یک هواپیمای «چندماموریتهٔ واقعی» (omnirole به معنای اینکه تمام وظایف را با بالاترین کیفیت و به بهترین شکل انجام می‌دهد) توصیف می‌شود، زیرا می‌تواند طیف گسترده‌ای از مأموریت‌ها را انجام دهد؛ از برتری هوایی و حملات زمینی گرفته تا عملیات ضدکشتی، شناسایی و حتی بازدارندگی هسته‌ای. برخلاف F-16 تک‌موتوره، رافال دو موتور جت بزرگ و قدرتمند دارد. این مسئله، علاوه بر مانورپذیری بسیار بالا، باعث افزایش قابل‌توجه اطمینان‌پذیری، به‌ویژه برای نسخه ناونشین و همچنین توانایی رسیدن هواپیما به سرعتی نزدیک به دو برابر سرعت صوت می‌شود.

به لطف قدرت موتوری بیشتر، رافال می‌تواند محموله بزرگ‌تری حمل کند و برد طولانی‌تری داشته باشد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود بتواند ضربات بسیار سنگین‌تری در حملات هوا‌ به‌ زمین وارد کند و مأموریت بازدارندگی هسته‌ای خود را به‌طور بی‌نقصی انجام دهد. ظرفیت بالای حمل این جنگنده همچنین به آن امکان می‌دهد که به کمک ترکیب تسلیحات هوا‌ به‌ هوا و هوا‌ به‌ زمین، به سرعت نقش خود را تغییر دهد.

J-16 Hidden Dragon

شرکت هوافضای شنیانگ

جنگنده چینی J-16 بر پایه فریم‌های سوخو Su-27 و Su-30MKK متعلق به دوران شوروی ساخته شده است. J-16 یک جنگنده دوموتوره، دوسرنشینه و چندمنظورهٔ تهاجمی است که در واقع نسخه‌ای توسعه‌یافته از J-11 (نسخه چینی تولید تحت لیسانس Su-27) به شمار می‌رود. توسعه این جنگنده بخشی از برنامه گسترده چین برای نوسازی نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق در ابتدای قرن بیست‌ویکم بود.

شرکت شنیانگ، جنگنده J-16 را با سامانه‌های بومی پیشرفته طراحی کرد. استفاده گسترده از مواد کامپوزیت، وزن هواپیما را نسبت به همتایان روسی کاهش داده و باور بر این است که برخی اسکادران‌ها از رنگ جاذب رادار بر روی جنگنده‌های خود استفاده می‌کنند.

J-16 به‌عنوان یک جنگنده سنگین چندمنظوره، مکمل مدل سبک‌تر و تک‌موتوره J-10C است؛ رویکردی مشابه استراتژی «سنگین–سبک» آمریکا با F-15 و F-16. «اژدهای پنهان» قادر است با سرعتی دو برابر صوت پرواز کند و طیف متنوعی از سلاح‌ها: از موشک‌های کروز دورایستا گرفته تا موشک‌های بردبلند هوا‌به‌هوا (BVR) و غلاف‌های جنگ الکترونیک، را حمل کند.

Su-35 Flanker-E

سوخو

Su-35 در اصل پیشرفته‌ترین نسخه از جنگنده‌های روسی سری فلنکر است. برخی آن را جنگنده‌ای متعلق به نسل ۴++ می‌دانند و تعداد محدودی از این «سوپرفلنکرها» حتی به چین نیز فروخته شده‌اند. این جنگنده از برخی فناوری‌های نسل پنجم مانند موتورهای رانش برداری و بدنه کامپوزیتی بهره می‌برد، اما فاقد ویژگی‌های پنهانکاری قابل‌توجه است. سوخو سو-۳۵ یکی از بهترین جنگنده‌های ساخت روسیه است.

پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، Su-35 به‌طور گسترده در مأموریت‌های برتری هوایی و حملات زمینی استفاده شده است. با وجود پیشرفته بودن، این جنگنده آسیب‌ناپذیر نیست و گزارش‌هایی از سرنگونی آن توسط پدافند هوایی اوکراین و حتی شلیک اشتباهی خودی و ساقط شدن آن به این دلیل منتشر شده است.

این جنگنده با دو موتور توربوفن پس‌سوزدار Saturn AL-41F1S مجهز به نازل‌های رانش برداری، قادر است به سرعت ۲.۲۵ ماخ در ارتفاع برسد. Su-35 دارای ۱۲ جایگاه حمل مهمات با ظرفیت حمل ۸٬۰۰۰ کیلوگرم تسلیحات (شامل انواع موشک‌های هوا‌ به‌ هوا و هوا‌ به‌ سطح و بمب‌های هدایت‌شونده) است و یک توپ داخلی ۳۰ میلی‌متری GSh-30-1 نیز در اختیار دارد.

Eurofighter Typhoon

کنسرسیوم یوروفایتر

تایفون در همان دسته‌ای قرار می‌گیرد که Su-35 قرار دارد. این جنگنده بسیار سریع است و یکی از چابک‌ترین هواپیماهای رزمی جهان محسوب می‌شود. تنها ضعف مهم این جنگنده فوق‌العاده، نبود فناوری پنهانکاری (Stealth) در آن است. تایفون که در ابتدا به‌عنوان یک رهگیر مطلق طراحی شد، در طول زمان به پلتفرمی چندمنظوره با کارآیی و توانمندی‌های مأموریتی استثنایی تبدیل شده است.

بیش از ۶۰۰ فروند از این جنگنده برای ۹ نیروی هوایی ساخته شده که پنج کشور از آن‌ها عضو اولیه کنسرسیوم نبودند؛ از جمله بریتانیا، اسپانیا، آلمان و ایتالیا. نسخهٔ Tranche 5 جدیدترین نسل تایفون است و رادارها و سامانه‌هایی ارائه می‌دهد که توانایی‌های «تغییر نقش» این جنگنده را به حداکثر می‌رساند.

تایفون همچنین یکی از معدود جنگنده‌هایی است که توانایی سوپِرکروز دارد؛ یعنی امکان پرواز بالاتر از سرعت صوت بدون استفاده از پس‌سوز (afterburner). نسبت قدرت به وزن این هواپیما تقریباً بی‌رقیب است و فقط پیشرفته‌ترین جنگنده‌های برتری هوایی دنیا می‌توانند در نبرد داگ‌فایت آن را شکست دهند. گرچه شاید بهترین جنگنده این فهرست نباشد، اما در رزمایش‌ها رکوردهای قابل‌توجهی ثبت کرده است؛ از جمله شکست جنگندهٔ پنهانکار F-35 Lightning II در برخی تمرینات.

F-15EX Eagle II

بوئینگ

جنگندهٔ F-15 ساخت بوئینگ همچنان سریع‌ترین جنگنده عملیاتی جهان است؛ حتی با وجود طراحی‌های جدیدتری که دهه‌ها پس از نخستین پرواز آن ساخته شده‌اند. جدیدترین نسخهٔ این جنگنده، یعنی F-15EX، آن‌قدر سریع است که طبق آزمایش‌های بوئینگ (به گزارش فوربس)، در پرواز با پیکربندی سبک، تقریباً به سرعت ماخ ۳ رسیده است.

F-15EX یک جنگنده پنهانکار نیست، اما برای ایفای نقش «کامیون موشکی» یا گره فرماندهی و کنترل طراحی شده است. در راهبرد «سبک–سنگین»، این جنگنده در کنار جنگنده‌های نسل‌پنجم پنهانکار مانند F-35 یا F-22 فعالیت خواهد کرد. به‌عنوان مدرن‌ترین نسخهٔ خانواده F-15، این مدل دارای کنترل‌های کامل پرواز دیجیتال (Fly-by-Wire)، سامانه جنگ الکترونیک کاملاً جدید و ظرفیت حمل مهمات بیشتر است.

F-15EX در واقع نسخه‌ای ارتقایافته از مدل‌های پیشرفته‌ای است که بوئینگ برای مشتریان صادراتی اف-۱۵ ساخته بود؛ از جمله F-15QA برای قطر و F-15SA برای عربستان. مشتریان دیگری همچون اسرائیل (F-15IA)، قطر، عربستان و اندونزی (F-15IDN) نیز در حال خرید یا بررسی خرید نسخه‌های مختلف «ایگل پیشرفته» هستند.

Su-57 Felon

سوخو

Su-57 نخستین جنگندهٔ عملیاتی پنهانکار روسیه و تنها جنگنده نسل پنجمی این کشور به شمار می‌آید که تاکنون تنها تعداد اندکی از آن تولید شده است. گفته می‌شود نسخه صادراتی این جنگنده با نام Su-57E به‌زودی به الجزایر تحویل داده خواهد شد؛ نخستین مشتری شرکت United Aircraft. توسعهٔ این جنگنده بسیار طولانی و پرچالش بود و اکنون تولید آن نیز به‌دلیل تحریم‌های غرب علیه صنعت هوانوردی روسیه با مانع روبه‌رو است.

با وجود حضور محدود در جنگ اوکراین، دست‌کم یک فروند از این جنگنده در حملهٔ پهپادی اوکراین نابود شده است. Su-57 بر اساس بسیاری از تعاریف، هنوز یک جنگندهٔ «نسل‌پنجمی کامل» محسوب نمی‌شود، به‌ویژه به‌دلیل موتورهای آن که نه پنهانکارند و نه دارای قابلیت رانش‌بخشی برداری. هند که ابتدا شریک توسعهٔ این پروژه بود، همین عدم‌وجود ویژگی‌های واقعی نسل پنجمی را دلیل خروج خود از این پروژه مشترک اعلام کرد.

این جنگنده روسی پنهانکار است، اما نه در حد رقبای غربی‌اش. در عوض، فوق‌العاده مانورپذیر بوده، سرعت بسیار بالایی دارد و می‌تواند محموله‌ای بزرگ حمل کند. با شدت گرفتن خسارات روسیه در جنگ اوکراین، اسکادران‌های Su-57 نقش فعال‌تری در عملیات‌ها یافته‌اند و از شلیک دورایستای موشک‌های کروز به اجرای حملات دقیق هوا‌ به‌ زمین تغییر نقش داده‌اند.

J-20 Mighty Dragon

شرکت هواپیماسازی چنگدو

J–۲۰ تنها جنگندهٔ واقعی نسل پنجمی است که خارج از ایالات متحده ساخته شده. گفته می‌شود «اژدهای نیرومند» با استفاده از فناوری‌های سرقت‌شده از برنامهٔ F-22 Raptor توسعه یافته است. هرچند این جنگنده پنهانکار در نظر گرفته می‌شود، اما فناوری‌های آن نسبت به همتایان آمریکایی‌اش در سطح پایین‌تری قرار دارد.

این هواپیما برای انجام گشت‌های دوربرد و همچنین شکار اهداف ارزشمند (مانند تانکرهای سوخت‌رسان نیروی هوایی آمریکا یا هواپیماهای هشدار زودهنگام و کنترل هوابرد (AWACS)) طراحی شده است. ماهیت این مأموریت‌ها و همچنین کمبود تانکرهای سوخت‌رسان در چین، باعث شده J-20 هواپیمایی بسیار بزرگ با ظرفیت سوخت زیاد و توان حمل محمولهٔ رزمی سنگین باشد که محفظهٔ داخلی حمل سلاح و همچنین نقاط اتصال خارجی فراوان را شامل می‌شود.

J-20 دارای پیکربندی متمایز «کانارد دلتا» است که مانورپذیری و نیروی لیفت را افزایش می‌دهد. این طراحی در کنار ورودی‌های هوای سوپرسونیک بدون جداکننده (DSI) و مواد جاذب امواج رادار، سطح مقطع راداری (RCS) را کاهش می‌دهد.

برنامهٔ J-20 از پروژهٔ J-XX در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ آغاز شد، برنامه‌ای با هدف ساخت یک جنگندهٔ مدرن پنهانکار برای نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین. نمونهٔ اولیه در سال ۲۰۱۱ نخستین پرواز خود را انجام داد؛ رویدادی که بسیاری از ناظران غربی را شگفت‌زده کرد.

F-35 Lightning II

لاکهید مارتین

F-35 Lightning II یا همان جنگندهٔ تهاجمی مشترک (Joint Strike Fighter) شاید از نظر عملکرد خام بهترین جنگندهٔ این فهرست نباشد، اما بدون تردید یکی از مرگبارترین‌ها در میدان نبرد مدرن است. این هواپیما یک جنگندهٔ تک‌ماموریتی نیست، بلکه یک پلتفرم چندمنظورهٔ شبکه‌محور با مجموعهٔ عظیم حسگرهاست. F-35 می‌تواند به‌عنوان یک «مرکز فرماندهی پرنده» عمل کند و با انتقال داده‌های پیشرفتهٔ هدف‌گیری به سایر جنگنده‌های کمتر پیشرفته، توان تهاجمی و بقاپذیری کل نیرو را افزایش دهد.

F-35 برای ورود اولیه به آسمان دشمن طراحی شده؛ با هدف جمع‌آوری اطلاعات، غیرفعال‌سازی پدافند هوایی با جنگ الکترونیک، و ایجاد برتری هوایی برای سایر هواپیماها. این جنگنده داده‌های حاصل از حسگرهای خود (شامل سامانهٔ هدف‌گیری الکترواپتیکی (EOTS)، سامانهٔ دید ۳۶۰ درجهٔ مادون قرمز DAS، و رادار AESA) را به‌طور خودکار در یک نمایشگر واحد و کاربرپسند ادغام می‌کند.

F-35 در قالب برنامهٔ چندملیتی JSF ساخته شد تا چیزی فراتر از یک جنگندهٔ پنهانکار جدید باشد؛ این جنگنده قرار است لجستیک، استانداردسازی و همکاری عملیاتی میان نیروهای مختلف ارتش آمریکا و متحدانش را تقویت کند و در عین حال هزینه‌ها را کاهش دهد.

ایالات متحده، ژاپن، بریتانیا، استرالیا و ایتالیا هستهٔ اصلی این برنامه را تشکیل می‌دهند و بیش از ۲۰ کشور دیگر نیز این جنگنده را خریداری کرده یا سفارش داده‌اند. در مجموع، حدود ۳,۰۰۰ فروند از این جنگنده در سه نسخهٔ مختلف عملیاتی خواهد شد.

F-22 Raptor

لاکهید مارتین

به سادگی، اف-۲۲ رپتور همچنان قلهٔ بی‌رقیب قدرت هوایی جهان است و بهترین جت جنگنده جهان. به‌عنوان نخستین جنگندهٔ واقعی پنهانکار تاریخ، این هواپیما که توسط تیم افسانه‌ای Skunk Works ساخته شد، آغازگر عصر جدیدی در طراحی جنگنده‌ها بود. رپتور نه‌تنها یکی از پنهانکارترین هواپیماهای رزمی جهان است، بلکه یکی از مانورپذیرترین و سریع‌ترین جنگنده‌های تاریخ نیز محسوب می‌شود.

در حالی که F-22 شاید در هیچ شاخص واحدی «اول» نباشد، موتورهای فوق‌العاده قدرتمندش توانایی «فوق‌مانورپذیری» و «سوپرکروز» را در اختیار آن قرار می‌دهد؛ آن هم با وجود اینکه نسبت به رقبایی مانند F-15 بدنه‌ای سنگین‌تر و آیرودینامیک ضعیف‌تری دارد.

F-22 همچنین برخی از بهترین موشک‌های بردبلند (BVR) جهان را حمل می‌کند که آن را در نبردهای واقعی به دشمنی فوق‌العاده مرگبار تبدیل می‌کند. این جنگنده همهٔ نقش‌های استراتژیک F-35 را می‌تواند انجام دهد؛ اما علاوه بر آن، در یک نبرد داگ‌فایت تن‌ به‌ تن، تقریباً هر جنگندهٔ دیگری در جهان را شکست می‌دهد.

ترکیب بی‌همتای پنهانکاری، سرعت، مانورپذیری، آگاهی موقعیتی و برتری در نبرد هوا‌ به‌ هوا باعث می‌شود F-22 همچنان بهترین جنگندهٔ عملیاتی آمریکا و جهان باشد.