فیلم (Avatar: Fire and Ash) که در سال ۲۰۲۵ اکران شد، برخلاف دو قسمت قبلی، بیش از آنکه بر شگفتی‌های بصری پاندورا تکیه کند، بر درام، تم‌ها و کشمکش‌های شخصی تمرکز دارد. طبق تحلیل منتشرشده، این فیلم مذهبی‌ترین و سیاسی‌ترین اثر جیمز کامرون است؛ اثری درباره ایمان، مقاومت و ردِ صلح‌طلبی در برابر نابودی.

اما مهم‌ترین نکته‌ای که فیلم آشکار می‌کند، سقوط تدریجی جیک سالی است. جیک که زمانی توراک مکتو و رهبر اومتیکایا بود، در این فیلم به‌عنوان پدری ناکارآمد و رهبر ضعیف تصویر می‌شود. او نه به حرف فرزندانش گوش می‌دهد و نه نیازهای آن‌ها را درک می‌کند. مرگ فرزند اولش و اقدام فرزند دومش به خودکشی، نشانه‌هایی از این شکست پدرانه‌اند.

رفتار او با اسپایدر (فرزندخوانده‌ای که همراه او و نیتیری بزرگ شده) حتی تندتر است. در یکی از صحنه‌های بحث‌برانگیز، جیک در شرایطی بحرانی تقریباً او را می‌کشد؛ لحظه‌ای که بسیاری از مخاطبان را شوکه کرده است.

در مقام رهبر نیز جیک عملکرد خوبی ندارد. او هشدارهای لوآک درباره پایاکان را نادیده می‌گیرد و همین باعث می‌شود ناوی‌ها در آستانه از دست دادن مهم‌ترین متحدشان قرار بگیرند. حتی تلاش او برای مسلح‌کردن ناوی‌ها با سلاح‌های انسانی، نوعی بی‌احترامی به فرهنگ بومی پاندورا تلقی می‌شود.

تحلیل‌گران معتقدند کامرون در این فیلم عمداً جیک را از مرکز روایت کنار می‌زند تا نسل جدید به‌ویژه کری و لوآک به قهرمانان اصلی تبدیل شوند. کیری اکنون پیوندی مستقیم با «ایوا» دارد و لوآک با رابطه‌اش با پایاکان، نقشی کلیدی در آینده جنگ ایفا می‌کند. به‌گفته نویسنده مقاله، «جیک باید کنار برود؛ او جرقه بود، نه شعله».

(Fire and Ash) در نهایت نشان می‌دهد که دوران جیک سالی به پایان رسیده و آینده پاندورا در دستان فرزندان اوست؛ نه در دستان قهرمانی که زمانی ناجی ناوی‌ها بود، اما امروز بیشتر مانع است تا راه‌حل.