فرماندهی تهاجم جهانی نیروی هوایی ایالات متحده (AFGSC) در حال حاضر دوره‌ای از تحول عمیق را پشت سر می‌گذارد؛ تحولی که هدف آن ایجاد توازن میان حفظ توان فعلی و نوسازی برای نبردهای آینده است. ناوگان بمب‌افکن‌های چندمدلی این فرماندهی قرار است به ساختاری با تنها دو نوع بمب‌افکن محدود شود. در حال حاضر، کمی بیش از ۱۴۰ بمب‌افکن در خدمت نیروی هوایی آمریکا فعال هستند و پیش‌بینی می‌شود این ناوگان در دهه‌های آینده نه‌تنها پایدار بماند، بلکه حتی از نظر تعداد هواگردها رشد قابل‌توجهی را نیز تجربه کند. AFGSC شامل بیش از ۳۳ هزار نیروی نظامی و غیرنظامی است که در قالب دو نیروی هوایی شماره‌گذاری شده فعالیت می‌کنند. نیروی هوایی هشتم مسئولیت ناوگان بمب‌افکن‌ها را بر عهده دارد و نیروی هوایی بیستم وظیفه مدیریت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM) را انجام می‌دهد.

نکته جالب اینجاست که نیروی هوایی ایالات متحده در واقع بزرگ‌ترین دارنده بمب‌افکن‌های راهبردی در جهان نیست. نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLAAF) متعلق به جمهوری خلق چین، از نظر تعداد کل هواگردها در جایگاه بالاتری قرار دارد و گفته می‌شود حدود ۲۰۰ بمب‌افکن عملیاتی در اختیار دارد. با این حال، تمامی این هواگردها طراحی‌های قدیمی و مربوط به سال‌های ابتدایی جنگ سرد هستند که بر پایه مهندسی هواگردهای شوروی ساخته شده‌اند. با این توضیح، نگاهی می‌اندازیم به ناوگان بمب‌افکن‌های قدرتمند و بال‌گسترده نیروی هوایی آمریکا؛ ناوگانی که هم شامل هواپیماهای نمادین و مشهور به قدرت ویرانگرشان است و هم پیشرفته‌ترین بمب‌افکن‌های پنهانکار جهان را در بر می‌گیرد.

ترکیب ناوگان بمب‌افکن‌های نیروی هوایی ایالات متحده در سال ۲۰۲۵

در سراسر جهان تنها سه کشور همچنان دارای هواگردهای ضربت راهبردی، یا همان بمب‌افکن‌ها، هستند: ایالات متحده، چین و روسیه. نیروی هوایی روسیه ناوگانی کوچک‌تر از آمریکا در اختیار دارد و از زمان آغاز تهاجم به اوکراین، متحمل تلفات قابل‌توجهی شده است. برآورد دقیق تعداد بمب‌افکن‌های روسیه دشوار است، اما گمان می‌رود این کشور حدود ۱۰۰ فروند بمب‌افکن در اختیار داشته باشد.

بر اساس داده‌هایی که مجله Air & Space Forces Magazine در پایان سال ۲۰۲۴ منتشر کرده، تعداد رسمی بمب‌افکن‌های نیروی هوایی آمریکا به شرح زیر است:

نخستین پرواز بمب‌افکن B-52 به دهه ۱۹۵۰ بازمی‌گردد. در همین حال، B-1 نیز حدود نیم قرن قدمت دارد و B-2 هم به‌تدریج وارد سال‌های پایانی عمر خود می‌شود. نیروی هوایی آمریکا در حال ترسیم مسیر بازنشستگی برای B-2 و B-1 به سر می‌برد، اما نکته قابل توجه این است که قدیمی‌ترین بمب‌افکن خود، یعنی B-52، را تا سال‌های طولانی در آینده بازنشسته نخواهد کرد. انتظار می‌رود B-52 در کنار بمب‌افکن نسل ششم آینده، یعنی B-21 Raider، همچنان به خدمت خود ادامه دهد.

سرزمین بمب‌افکن‌ها

فرماندهی تهاجم جهانی نیروی هوایی آمریکا بر مجموعه‌ای از پایگاه‌ها در سراسر خاک اصلی ایالات متحده نظارت دارد که مسئولیت نیروهای بمب‌افکن راهبردی و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM) کشور را بر عهده دارند. مقر اصلی این فرماندهی در پایگاه نیروی هوایی بارکسدیل در ایالت لوئیزیانا قرار دارد. در مجموع، پنج پایگاه عملیاتی اصلی برای کل ناوگان بمب‌افکن‌های آمریکا وجود دارد. هر پایگاه میزبان پلتفرم‌ها و یگان‌های متفاوتی بوده و زیرساخت‌های آن متناسب با نیازهای هواگردهای خاص مستقر در آن طراحی شده است.

در ادامه، مروری کوتاه بر این پایگاه‌ها و هواگردهایی که پشتیبانی می‌کنند ارائه شده است.

پایگاه‌های فرماندهی ضربت جهانی نیروی هوایی آمریکا (AFGSC)

پایگاه کنونی بمب‌افکن B-2، یعنی پایگاه نیروی هوایی وایتمن در ایالت میزوری، قرار است در آینده به پایگاه عملیاتی بمب‌افکن B-21 Raider تبدیل شود. همچنین انتظار می‌رود پایگاه تینکر میزبان فعالیت‌های پشتیبانی و نگه‌داری ناوگان آینده B-21 باشد.

ریدر؛ آینده قدرت هوایی

بمب‌افکن B-21 Raider که توسط شرکت نورثروپ گرومن ساخته شده و هم‌اکنون در پایگاه نیروی هوایی ادواردز در حال آزمایش قرار دارد، با ورود به خدمت به نخستین هواگرد نسل ششم جهان تبدیل خواهد شد. در نگاه نخست، این هواپیما شبیه نسخه‌ای کوچک‌تر از B-2 Spirit به نظر می‌رسد، اما در واقع نمایانگر طراحی بسیار پالایش‌یافته‌ای است که بر پایه فناوری‌های اولیه بال پرنده پنهانکار ساخته شده؛ فناوری‌ که پیش‌تر B-2 را به نخستین بمب‌افکن پنهانکار نسل پنجم جهان تبدیل کرده بود.

B-21 Raider ابعاد کوچک‌تری خواهد داشت و به‌جای چهار موتور، تنها از دو موتور استفاده می‌کند؛ تصمیمی که با هدف کاهش هزینه‌های بسیار سنگین و نیروی انسانی گسترده موردنیاز برای نگه‌داری B-2 اتخاذ شده است. این بمب‌افکن جدید ظرفیت حمل مهمات کمتری خواهد داشت، اما از قابلیت استقرار سریع‌تر برخوردار بوده و امکان پراکندگی پایگاه‌ها را فراهم می‌کند. در عین حال، برد عملیاتی این بمب‌افکن پنهانکار برابر یا حتی بیشتر از نسخه قبلی خواهد بود و با برخورداری از یک پروفایل پنهان‌کاری چندطیفی بسیار مؤثرتر، سطح بقا و اثربخشی آن به‌مراتب افزایش می‌یابد.

برنامه نیروی هوایی آمریکا بر این اساس است که دست‌کم ۱۰۰ فروند بمب‌افکن B-21 را خریداری کند؛ هواگردی که قرار است ستون فقرات ناوگان آینده بمب‌افکن‌ها را شکل دهد. بااین‌حال، گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که تعداد نهایی ممکن است به حدود ۲۰۰ فروند نیز برسد. بمب‌افکن B-21 به‌طور بنیادین ساختار ناوگان بمب‌افکن‌های راهبردی نیروی هوایی ایالات متحده را دگرگون خواهد کرد و یک ساختار دوپلتفرمی مدرن ایجاد می‌کند؛ ترکیبی از B-21های پنهانکار و نفوذکننده، در کنار B-52های غیرپنهانکار که نقش «کامیون حمل موشک» را ایفا می‌کنند.

نوسازی دوباره BUFF

بمب‌افکن مشهور به «رفیق بزرگ، زشت و چاق» یا همان BUFF که با نام رسمی B-52 Stratofortress شناخته می‌شود، قرار است دست‌کم یک قرن در خدمت نیروی هوایی آمریکا باقی بماند. نیروی هوایی آمریکا و شرکت رولزرویس در حال اجرای برنامه تعویض موتور این هواپیما هستند. انتظار می‌رود موتورهای جدید بهره‌وری سوخت را بین ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش داده و نیاز به تعمیرات زمینی و پشتیبانی سوخت‌گیری هوایی را به‌طور چشمگیری کاهش دهند.

در قالب برنامه جایگزینی موتورهای تجاری (CERP)، موتورهای توربوفن قدیمی TF33 ساخت پرت‌اندویتنی با موتورهای جدید RR F130 جایگزین خواهند شد. نسخه جدید این بمب‌افکن B-52J نام گرفته و پیش‌بینی می‌شود پیش از بازنشستگی، از مرز ۱۰۰ سال خدمت عبور کند. در کنار موتورهای تازه، نسخه J به رادار، آویونیک، سامانه‌های ارتباطی و تسلیحاتی به‌روز نیز مجهز خواهد شد.

از میان سه بمب‌افکن راهبردی فعلی آمریکا، تنها BUFF قرار است در چارچوب راهبرد بلندمدت، در کنار B-21 به خدمت ادامه دهد. بمب‌افکن‌های B-1 و B-2 به‌محض آنکه تعداد کافی B-21 برای حفظ سطح آمادگی نیروها در دسترس باشد، به‌تدریج از رده خارج خواهند شد و هواگردهای قدیمی به «گورستان هواپیماها» در پایگاه دیویس–مونتان منتقل می‌شوند.

تور خداحافظی B-2

ناوگان بمب‌افکن‌های B-2 Spirit قرار است در اوایل تا اواسط دهه ۲۰۳۰ بازنشسته شود و به‌طور کامل جای خود را به بمب‌افکن پنهانکار جدید B-21 Raider بدهد. نیروی هوایی آمریکا دست‌کم یک دهه دیگر از B-2ها استفاده خواهد کرد تا فاصله زمانی تا عملیاتی‌شدن تعداد کافی B-21 پوشش داده شود. B-2 برخلاف B-52، به دلیل هزینه‌های بسیار بالای عملیات و نگهداری و همچنین تعداد محدود ناوگان، عمر خدمتی طولانی نخواهد داشت.

نیروی هوایی آمریکا تنها بهره‌بردار نخستین بمب‌افکن سنگین نسل پنجم جهان، یعنی B-2 Spirit ساخت نورثروپ گرومن است. جزییات این بال پرنده همچنان در هاله‌ای از محرمانگی قرار دارد، چراکه در جریان توسعه آن، فناوری‌های انقلابی متعددی ابداع شد. طبق اطلاعات رسمی نیروی هوایی آمریکا، تنها ۲۱ فروند B-2 پیش از توقف خط تولید در سال ۱۹۹۷ تحویل داده شد.

در حال حاضر ۱۹ فروند از این بمب‌افکن‌ها قابلیت پرواز دارند؛ یک فروند در حادثه‌ای در گوآم از دست رفت و فروندی دیگر نیز پس از یک سانحه در پایگاه وایتمن از رده خارج شد. این تعداد در دوره‌های تعمیرات اساسی کاهش بیشتری نیز پیدا می‌کند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان ناگهانی جنگ سرد، تولید B-2 در اقدامی خبرساز متوقف شد.

برای حفظ کارآمدی عملیاتی ناوگان کوچک B-2 در برابر تهدیدات رو‌به‌تکامل، نیروی هوایی ایالات متحده و شرکت نورثروپ گرومن مجموعه‌ای از ارتقاها را اجرا می‌کنند. مواد جاذب رادار و ویژگی‌های پنهان‌کاری این هواپیما بهبود می‌یابد تا سطح مقطع راداری آن بیش‌ازپیش کاهش پیدا کند. همچنین، یکپارچه‌سازی تسلیحات جدید و ارتقای سامانه‌های ارتباط ماهواره‌ای فراتر از خط دید، انتقال سریع‌تر داده‌های برنامه‌ریزی مأموریت را ممکن خواهد کرد.

آخرین رقص BONE

بمب‌افکن B-1 Lancer ساخت کمپانی Rockwell که عموماً با نام «استخوان» (Bone) شناخته می‌شود، قرار است تا اواسط دهه ۲۰۳۰ و هم‌زمان با گذار نیروی هوایی ایالات متحده به بمب‌افکن جدید B-21 بازنشسته شود. بااین‌حال، ناوگان باقی‌مانده B-1 در حال حاضر تحت مجموعه‌ای از ارتقاهای مهم قرار دارد تا تا زمان عملیاتی‌شدن کامل جایگزینش، همچنان بخش حیاتی از توان بمب‌افکن‌های راهبردی آمریکا باقی بماند.

B-1 در ابتدا توسط شرکت راکول (که اکنون بخشی از بوئینگ است) طراحی شد تا از شش ستون خارجی برای حمل موشک‌های هسته‌ای استفاده کند. این ستون‌ها در دوره پس از جنگ سرد و در چارچوب معاهدات منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، به‌ویژه توافق START، غیرفعال شدند. این جت بمب‌افکن همچنان در بسیاری از مأموریت‌ها از یک ستون بیرونی برای نصب حسگرها استفاده می‌کند، اما سایر ستون‌ها تا آغاز یک برنامه جدید بلااستفاده مانده بودند.

ستون ماژولار و تطبیق‌پذیر بوئینگ با نام Load Adaptable Modular یا LAM قرار است برای به‌کارگیری نسل جدیدی از مهمات دورایستا که هم‌اکنون در دست توسعه هستند استفاده شود؛ از جمله سلاح هایپرسونیک AGM-183A موسوم به Air-Launched Rapid Response Weapon (ARRW)، موشک کروز هایپرسونیک تنفس‌هوا (HACM) و نسخه C-3 از موشک ضدکشتی دوربرد AGM-158C (LRASM).

نیروی هوایی آمریکا همچنین برای مقابله با هرگونه تأخیر احتمالی در ورود B-21، در حال تقویت توان بازدارندگی B-1 در برابر رقبای هم‌تراز است. نشریه Air & Space Forces Magazine به نقل از جنیفر وانگ، مدیر برنامه‌های بمب‌افکن بوئینگ، گزارش داده که ستون LAM «مثل لگو» خواهد بود و به‌راحتی روی خط پرواز قابل پیکربندی مجدد است:

«این کار باعث می‌شود B-1 مدت بیشتری در میدان نبرد باقی بماند، همچنان مرتبط و مؤثر باشد و دوباره بخشی از بار کاری B-52 را هم کم کند… حتی برخی ارائه‌دهندگان تسلیحات با ما تماس گرفته‌اند تا درباره یکپارچه‌سازی سلاح‌هایشان روی B-1 و انجام آزمایش‌ها صحبت کنند… ما وابسته به یک تأمین‌کننده خاص سلاح نیستیم؛ می‌تواند سلاح بوئینگ باشد یا سلاح هر شرکت دیگری.»

برای پر کردن «شکاف بمب‌افکن‌ها» تا زمان عملیاتی‌شدن کامل B-21، ناوگان باقی‌مانده B-1B در قالب برنامه B-1 Embracing Agile Scheduling Team یا BEAST و دیگر طرح‌های نوسازی ارتقا خواهد یافت. نیروی هوایی ایالات متحده پیش‌تر ۱۷ فروند از کم‌قابلیت‌ترین هواگردها را بازنشسته کرده و برنامه دارد به‌محض ورود B-21 در تعداد کافی (احتمالاً در اوایل تا اواسط دهه ۲۰۳۰) کل ناوگان B-1 را به‌طور کامل از خدمت خارج کند.