وقتی «عذاب خدا» شوخی گرفته می‌شود؛ پایانِ خنده‌های مستانه!

آفتاب نو– در آیات پایانی سوره مؤمنون، قرآن پرده از رفتار عجیب مستکبران برمی‌دارد؛ دشمنانی که هشدار الهی را جدی نمی‌گیرند و از سر غرور، عذاب را شوخی می‌گیرند. این آیات نشان می‌دهد همان لحظه که آنان با تکذیب و تمسخر پیش می‌روند، زمان مجازات آرام و بی‌صدا نزدیک می‌شود و غافلان دیر می‌فهمند که فرصت بازگشت مدت‌هاست پایان یافته است.

آیات ۹۰ تا ۱۰۴ سوره مؤمنون بخشی از جدی‌ترین و کوبنده‌ترین سخنان قرآن درباره توحید، عدالت الهی و سرنوشت کسانی است که در دنیا خود را بی‌نیاز از حق پنداشتند.این آیات هم استدلال عقلی دارد، هم هشدار اعتقادی، هم تصویر واضحی از روز قیامت. قرآن در این بخش با روشی منطقی و قاطع، ساختار اعتقادی مشرکان و طغیانگران را فرو می‌ریزد و نشان می‌دهد که نابودی آنها نه به‌خاطر قدرت دشمن، بلکه نتیجه طبیعی انکار حق است.

استدلال قاطع قرآن درباره توحید

آیات ابتدایی این بخش با یک اصل شروع می‌شود، یعنی اگر خدا حق و یگانه نبود، نظام هستی فرو می‌پاشید. قرآن می‌گوید اگر معبودهای دیگری در کنار خدا وجود داشتند، هر کدام برای خود نظامی برپا می‌کردند و جهان دچار تزاحم و فساد می‌شد. این استدلال، پایه‌ای‌ترین پاسخ به هر نوع شرک در طول تاریخ است.چه مشرکان عصر نزول که برای خدا شریک می‌تراشیدند، چه قدرت‌طلبان امروز که می‌خواهند اراده خود را جای اراده خدا بگذارند و برای جهان نسخه مستقل بپیچند. آیه با این منطق، ادعای مشرکان را از ریشه باطل می‌کند و نشان می‌دهد که وحدانیت خدا شرط بقا و نظم عالم است.

تکذیب حقیقت، آغاز سقوط

در ادامه، قرآن از یک واقعیت تلخ پرده برمی‌دارد، یعنی مشرکان حق را می‌شناسند اما لجاجت، کبر و منافعشان اجازه نمی‌دهد آن را بپذیرند. به همین دلیل قرآن تأکید می‌کند که آنها دروغ می‌گویند و نسبت‌های ناروا به خدا می‌دهند، نه برای اینکه دلیل دارند، بلکه چون پذیرش حقیقت، قدرت ظاهری و منافع ناحقشان را تهدید می‌کند. این سنّت، هم در گذشته بوده و هم امروز تکرار می‌شود. هر قدرتی که بر پایه دروغ، تحریف و وارونه‌نمایی بنا شده باشد، دیر یا زود رسوا خواهد شد.

تهدیدی که از سر دلسوزی است

در آیات بعدی، قرآن پیامبر را مأمور می‌کند که از شر دشمنان به خدا پناه ببرد. این پناه‌بردن نشانه ضعف نیست، بلکه یادآور این نکته است که در برابر دشمنانی که بر طغیان و انکار بنا شده‌اند، تنها پناه حقیقی، قدرت خداست. قرآن تأکید می‌کند که خدا شنوا و داناست؛ یعنی هیچ صدای مظلومی گم نمی‌شود و هیچ توطئه‌ای از نگاه او پنهان نمی‌ماند.

خواستن سرعت عذاب؛ جهالت همیشگی مستکبران

آیه بعد به یکی از رفتارهای عجیب طغیانگران اشاره می‌کند: آنها از روی استهزا می‌گویند عذاب را زودتر بیاور. قرآن پاسخ می‌دهد که اگر مردم می‌دانستند عذاب چگونه و چه‌قدر سخت می‌آید، هرگز چنین سخنی بر زبان نمی‌آوردند.این واکنش در تاریخ تکرار شده است، فرعون‌ها و زورگویان همیشه هشدارهای الهی را جدی نمی‌گرفتند و خیال می‌کردند چون مجازات عقب افتاده، پس خبری نیست. اما آیات یادآوری می‌کند که مجازات حتمی است؛ فقط زمان آن، طبق حکمت الهی تعیین می‌شود، نه طبق اراده انسان‌ها.

قیامتی که راه بازگشت ندارد

از میانه این بخش، قرآن ناگهان فضای سخن را تغییر می‌دهد و مخاطب را مستقیماً به صحنه قیامت منتقل می‌کند. هنگامی که عذاب الهی فرا برسد، نه گریزی هست و نه کسی می‌تواند برای بازگشت فرصت بگیرد.آیه می‌گوید وقتی عذاب فرا رسد، چشمان ظالمان از وحشت ثابت می‌ماند و می‌گویند وای بر ما، ما اهل ظلم بودیم. این اعتراف، وقتی سودی ندارد؛ زیرا دوران عمل پایان یافته و زمان حساب آغاز شده است.

دری که بسته می‌شود

در ادامه، قرآن تصویر واضح‌تری از آن روز ترسیم می‌کند: کسانی که در دنیا گستاخانه حق را انکار می‌کردند، در قیامت می‌گویند پروردگارا ما را برگردان تا عمل صالح کنیم. پاسخ، قاطع و دردناک است، مگر شما سوگند نمی‌خوردید که مرگ پایان کار است و بازگشتی وجود ندارد؟ حالا که حقیقت را می‌بینید، دیگر راه بازگشت نیست. قرآن با این بیان، تکلیف همه انسان‌ها را روشن می‌کند: جبران امروز ممکن است، فردای قیامت نه.

سنجش واقعی انسان، نه شعار

این بخش با آیه‌ای بسیار مهم پایان می‌یابد: در قیامت، میزان‌ها برپا می‌شود و تنها عمل انسان وزن دارد. کسانی که سهم ایمان و عمل صالحشان سنگین است، رستگارند و کسانی که پرونده‌شان سبک است، زیانکارند.سبک بودن اعمال، به معنای بی‌وزنی زندگی است، یعنی انسانی که فرصت عمر را خرج پوچی و غرور کرده و در نهایت چیزی برای عرضه ندارد. قرآن می‌گوید اینان همان کسانی‌اند که به خود ستم کردند؛ چون خدا هیچ‌کس را نابود نمی‌کند، بلکه انسان‌ها با انتخاب‌های خود، سرنوشتشان را رقم می‌زنند.آیات ۹۰ تا ۱۰۴ سوره مؤمنون به‌روشنی مسیر انسان را ترسیم می‌کند، توحید، شناخت حقیقت، پرهیز از طغیان، آمادگی برای قیامت و دوری از رفتارهایی که اقوام هلاک‌شده را به نابودی رساند.این آیات، هم هشدار است، هم دعوت، هم نشان‌دهنده سنت تغییرناپذیر الهی. هر قدرتی که بر دروغ و ظلم بنا شود، فرو خواهد ریخت و هر انسانی که ایمان و عمل صالح پیشه کند، در دنیا و آخرت سرافراز خواهد بود.

منبع: فارس